узвіхры́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Узняць віхрам, закружыць, завярцець. Прапелер узвіхрыў слупы пылу. Краўчанка. Мацней дыхнуў сіб[е]рны вецер, гайсануў вершалінамі дрэў-прысад, узвіхрыў хмары снегу, засвістаў, загуў. Сіняўскі. / у перан. ужыв. Дзве сілы абудзілі, узвіхрылі Міцевы пачуцці: вайна і Сюзана. Навуменка. // Паставіць віхром, растрапаць (пра валасы). Узвіхрыць чупрыну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хва́лісты, ‑ая, ‑ае.
Падобны на хвалі, на паверхню вады, пакрытую хвалямі. Хвалістыя валасы. □ Прыемна адчуваць.. [Амельцы] было хвалісты шоўк чорных і бліскучых валасоў Яніны. Мурашка. Па хвалістых перакатах збажыны відаць было, што вецер падзімае немалы. Беразняк. // Бугрысты, з пагоркамі. Хвалістая мясцовасць паступова зніжаецца і пераходзіць у пойму ракі. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шаргаце́ць, ‑гачу, ‑гаціш, ‑гаціць; незак.
Шапацець, шамацець, шумець. Часам і ўдзень чутно было, як у садках і прысадах шаргацелі, ападаючы, сухія лісты. Кулакоўскі. Я доўга не спаў, слухаў, як шаргацела па сцяне голле бярозы, як жаласна гуў у коміне вецер і брынчалі шыбы, і думаў аб сваім гаспадару. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гусці́ súmmen vi, súrren vi (пра насякомых); brúmmen vi (пра самалёт і г. д); héulen vi (пра вецер, сірэну);
у мяне́ гудзе́ ў вуша́х es sáust mir in den Óhren
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
спадаро́жны
1. begléitend, Begléit-; Nében-;
2.:
спадаро́жны ве́цер günstiger Wind, Fáhrwind m -(e)s;
3. (які сустракаецца па дарозе) auf dem Weg líegend;
е́хаць на спадаро́жнай машы́не per Ánhalter fáhren*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
północny
północn|y
1. паўночны;
wiatr ~y — паўночны вецер;
zorza ~a — паўночнае ззянне;
~y wschód — паўночны ўсход;
2. паўночны;
~a godzina — паўночная гадзіна
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
абда́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; -да́ў, -дала́, -дало́; -да́дзены; зак., каго-што.
1. Абліць, абсыпаць, абвеяць адразу вялікай колькасцю чаго-н. з усіх бакоў.
А. гладыш варам.
Халодны вецер абдаў хлопчыка.
2. перан. Ахапіць, авалодаць (пра пачуццё, перажыванне і пад.).
Раптам абдало (безас.) яго нейкай незнаёмаю трывогай.
◊
Як варам абдало (разм.) — аб прыліве крыві да твару, выкліканым хваляваннем, адчуваннем няёмкасці.
|| незак. абдава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́; -даю́ць.
|| звар. абда́цца, -да́мся, -дасі́ся, -да́сца; -дадзі́мся, -дасце́ся, -даду́цца; -да́ўся, -дала́ся, -ло́ся.
|| незак. абдава́цца, -даю́ся, -даёшся, -даёцца; -даёмся, -даяце́ся, -даю́цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
разагна́ць, -зганю́, -зго́ніш, -зго́ніць; -загна́ў, -загна́ла; -згані; -загна́ны; зак.
1. каго-што. Прымусіць разысціся, разляцецца, разбегчыся ў розныя бакі.
Р. дзяцей.
Р. натоўп.
2. Выгнаць, звольніць (усіх, многіх) адкуль-н. (разм.).
Р. гультаёў на рабоце.
3. Рассеяць, развеяць.
Вецер разагнаў хмары.
4. Прымусіць прайсці, мінуць (пра настрой, стан, пачуццё).
Р. тугу.
5. каго-што. Паскорыць ход, рух.
Р. каня.
Р. лодку.
6. што. Разараць (барозны).
Р. некалькі баразён бульбы.
|| незак. разганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. разго́н, -у, м. (да 1, 2 і 5 знач.) і разго́нка, -і, -нцы, ж. (да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уме́ренный прил. памярко́ўны, умеркава́ны; (средний) уме́раны, сярэ́дні, ме́рны;
уме́ренные тре́бования памярко́ўныя (сярэ́днія) патрабава́нні;
уме́ренный кли́мат уме́раны (сярэ́дні) клі́мат;
уме́ренная жизнь перен. памярко́ўнае жыццё;
уме́ренный ве́тер сярэ́дні (уме́раны) ве́цер;
уме́ренные взгля́ды полит. памярко́ўныя по́гляды.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Wínd
m -(e)s, -e ве́цер
der ~ hat sich áufgemacht — падняўся ве́цер
der Wind hat sich gelégt — ве́цер сціх [сці́шыўся]
bei ~ und Wétter — у непаго́ду [не́пагадзь]
das Wild hat den Jäger im ~ — дзічы́на чу́е паляўні́чага
mit dem ~ ségeln — перан. плы́сці, куды́ ве́цер дзьме
◊ das ist ~ in séine Ségel — ≅ гэ́та лье ваду́ на яго́ млын
~ wíssen* — разм. быць у ку́рсе чаго́-н.
den Mántel nach dem ~e hängen — ≅ трыма́ць нос па ве́тры
~ von etw. (D) bekómmen* — разве́даць, праню́хаць што-н.
j-m ~ vórmachen — дуры́ць каму́-н. галаву́
in den ~ réden, Wórte in den ~ stréuen — кі́даць сло́вы на ве́цер, гавары́ць упусту́ю [дарэ́мна]
etw. in den ~ schlágen* — пакіда́ць што-н. без ува́гі, ігнарава́ць што-н.
viel ~ wégen éiner Sáche (G) máchen — разм. узня́ць вэ́рхал вако́л чаго́-н.
lasst euch erst mal den ~ um die Náse wéhen! — разм. паспрабу́йце спярша́ са́мі (што зна́чыць жыццё)!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)