Verbum

све́дка, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -дцы, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -дак.

1. Чалавек, які непасрэдна прысутнічаў пры якой-н. падзеі, здарэнні; сучаснік і назіральнік чаго-н.

Быць сведкам бойкі.

2. Асоба, якая прысутнічае пры чым-н. для афіцыйнага пацвярджэння сапраўднасці ці правільнасці таго, што адбываецца.

Прысутнічаць сведкамі пры рэгістрацыі шлюбу.

3. Асоба, якая выклікаецца ў суд, каб даць паказанні пра вядомыя ёй абставіны па справе.

Быць за сведку ў судзе.

|| прым. све́дкавы, -ая, -ае.

Сведкавыя паказанні.

зачапі́ць, -чаплю́, -чэ́піш, -чэ́піць; -чэ́плены; зак., каго-што.

1. Захапіць, паддзець, каб прыцягнуць да сябе або злучыць з чым-н.

З. вядро на крук.

З. бервяно бусаком.

2. Выпадкова закрануць пры руху.

З. воссю за вугал.

3. перан. Усхваляваць, абудзіць якое-н. пачуццё; зняважыць чые-н. пачуцці.

З. за жывое.

З. самалюбства.

4. Пачаць гаворку з кім-н., сказаць каму-н. што-н.; закрануць у размове што-н.

Я не рада, што яе зачапіла.

З. дзяўчыну ў гаворцы.

|| незак. зачэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

прыкла́сціся, -ладу́ся, -ладзе́шся, -ладзе́цца; -ладзёмся, -ладзяце́ся, -ладу́цца; -ла́ўся, -ла́лася; -ладзі́ся; зак.

1. Наблізіць ушчыльную да чаго-н. (вуха ці вока), каб пачуць, разгледзець што-н.

П. вухам да шчыліны.

2. Прыціснуўшыся шчакой да ружэйнай ложы, прыцэліцца.

П. і выстраліць.

3. да чаго. Накіраваць дзеянне, сілы на што-н. (разм.).

Добра п. да пілы.

|| незак. прыклада́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і прыкла́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Прыкладвацца да чаркі (перан.: выпіваць; у 2 знач.; разм.).

|| наз. прыклада́нне, -я, н. і прыкла́дванне, -я, н.

прыці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак., каго-што.

1. Націснуўшы, наблізіць да чаго-н.; прычыніць боль, націснуўшы чым-н., заціснуўшы дзе-н.

П. дзіця да грудзей.

П. палец дзвярамі.

2. перан. Стварыць суровыя, неспрыяльныя ўмовы, абмежаваць у чым-н., пазбавіць магчымасці адмаўляць што-н., адпірацца ад чаго-н. (разм.).

П. гультаёў. П. каго-н., каб той усё расказаў.

|| незак. прыціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. прыціска́нне, -я, н. і прыці́ск, -у, м. Прыцісканне павязкі да раны. Прыціск пячаткі да дакумента. Прыціск абібокаў.

прышчапі́ць, -чаплю́, -чо́піш, -чо́піць; -чо́плены; зак., што.

1. Зрабіць перасадку часткі жывой расліны (чаранка, вочка) на тканку другой расліны, каб перадаць пэўныя ўласцівасці.

2. каму. Увесці ў арганізм вакцыну для папярэджвання ці вылечвання якой-н. хваробы.

П. воспу.

3. перан., каму. Прымусіць засвоіць, зрабіць прывычным.

П. культурныя звычкі.

|| незак. прышчэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прышчэ́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (да 1 і 2 знач.) і прышчэ́пліванне, -я, н.

|| прым. прышчэ́пачны, -ая, -ае (паводле 1 і 2 знач.).

Прышчэпачныя кампаненты.

пусты́, -а́я, -о́е.

1. Пра ёмішча: нічым не запоўнены, вольны.

П. кораб.

Пустыя кішэні. 3 пустога (наз.) і Саламон не налье (прыказка). На п. жывот (не пад’еўшы; разм.). П. шар.

Пустая парода (без металу; спец.).

2. перан. Беззмястоўны, беспадстаўны, несур’ёзны.

П. чалавек.

Пустая задума.

Пустая кніга.

◊

З пустымі рукамі (разм.) — нічога не прынёсшы або нічога не атрымаўшы.

Прыйшлі з пустымі рукамі.

Каб табе (яму, вам, ім) пуста было (разм.) — выражэнне лёгкай незадаволенасці чыімі-н. дзеяннямі.

|| наз. пустата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж.

сту́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.

1. Ударыць, звычайна са стукам.

С. кулаком па стале.

2. Пастукаць у дзверы або акно, каб адчынілі.

У акно ціха стукнулі.

3. каго (што) і без дап. Нанесці ўдар каму-н.

С. па карку.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Наступіць, надысці; мінуць, споўніцца (пра час, падзеі; разм.).

Мне стукнула сорак. (безас.).

◊

Стукнуць у галаву; галаву стукнула каму — нечакана прыйшла думка.

|| незак. сту́каць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

|| наз. сту́канне, -я, н.

сустрэ́ць, -рэ́ну, -рэ́неш, -рэ́не; -рэ́нь; -рэ́ты; зак.

1. каго-што. Тое, што і спаткаць.

2. каго-што. Прыняць пэўным чынам, выказаць свае адносіны да каго-, чаго-н., прывітаць каго-н.

Ветліва с. гасцей.

С. дакладчыка воплескамі.

3. што. Адчуць, атрымаць; надарыцца каму-н.

С. падтрымку.

Шчасце сустрэла на самым пачатку жыцця.

4. Сутыкнуцца з кім-, чым-н. у жыцці, у працы.

С. добрага чалавека.

5. Дачакацца пачатку, надыходу, з’яўлення чаго-н.

Змагаліся, каб хутчэй с. радасную перамогу.

|| незак. сустрака́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

це́рціся, тру́ся, трэ́шся, трэ́цца; тро́мся, траце́ся, тру́цца; цёрся, цёрлася; тры́ся; незак.

1. Церці сябе чым-н.

Ц. ручніком.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухацца, дакранаючыся да паверхні іншага прадмета.

Крыгі церліся адна аб адну.

Змазаць дэталі машыны, каб не церліся.

3. перан. Знаходзіцца дзе-н., каля каго-н. без пэўнага занятку, ацірацца (разм.).

Хлапчукі церліся каля машыны.

|| зак. паце́рціся, патру́ся, патрэ́шся, патрэ́цца; патро́мся, патраце́ся, патру́цца; патры́ся.

|| аднакр. цярну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, церняце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 2 знач.).