◎ Пуля́ты ’зіркала’: пуляты маліц (ушац., докш., барыс., ЛА, 3), ’з вялікімі вытарашчанымі вачыма’ (докш., Янк. Мат.; Варл.), ’вірлавокі’ (докш., барыс., Сл. ПЗБ), пулькаты ’тс’ (барыс., ЛА, 3), параўн. у Барадуліна: пуляты кілім, г. зн. ’яркі, выразны, які кідаецца ў вочы’. Ад пу́ліць ’тужыцца’, пуляцца ’напружвацца з усіх сіл’ (гл.), у тым ліку ’з папругай углядацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Oculi avidiores sunt, quam venter
Вочы больш прагныя, чым жывот.
Глаза более жадные, чем живот.
бел. Трыбух кажа годзі, а вочы ‒ яшчэ. Горка праглынуць, жаль пакінуць. Вачам завідна, ды страўніку не пажыўна.
рус. Брюхо сыто, да глаза голодны. Сам-то наелся, да глаза не сыты. Душа не принимает, а глаза всё больше просят. Сытых глаз на свете нет.
фр. Avoir les yeux plus grands (plus gros) que le ventre (Иметь глаза побольше, чем живот).
англ. The eye is bigger than the belly (Глаз больше живота).
нем. Man füllt leichter den Bauch als die Augen (Скорее наполнишь живот, чем глаза). Die Augen kann niemand füllen (Глаза нельзя никогда наполнить).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
eye
[aɪ]1.
n.
1) во́ка n., pl.во́чы
He has blue eyes — У яго́ сі́нія во́чы
a black eye — падбі́тае во́ка, сіня́к пад во́кам
to close one’s eyes — заплю́шчыць во́чы
to squint one’s eyes — прыплю́снуць во́чы
2)
а) назіра́льнасьць f.
б) здо́льнасьць ба́чыць; зрок -у m.
to have an eye for color — до́бра разьбіра́ць ко́леры
3) по́зірк, по́гляд -у m.
4) гле́дзішча n.; пагля́д -у m.
in the eyes of the law — з гле́дзішча пра́ва
5) во́чка n. (на клу́бнях бу́льбы)
6) ву́шка n. (го́лкі)
7) во́ка (урага́ну)
2.
v.t.
1) глядзе́ць; пагляда́ць, пазіра́ць
2) пі́льна прыгляда́цца
•
- eye and hook
- keep an eye on
- make eyes at
- with one’s eyes open
- eye for an eye
- shut one’s eyes to
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
варо́жасць, ‑і, ж.
Адносіны і дзеянні, прасякнутыя непрыязнасцю, нянавісцю. Саша адкінулася, і вочы яе бліснулі праз слёзы іскрамі гневу і варожасці.Шамякін.Варожасць — самае горшае ў свеце людскім пачуццё.Вярцінскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мя́мліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; незак., што і без дап.
Разм. Незразумела, невыразна і вяла гаварыць. Іголкі-вочы інспектара прашывалі Ганса Коха, які нешта мямліў у адказ на яго пытанні.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
некульту́рнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць некультурнага, нізкі ўзровень культуры; бескультурнасць. Як чалавек адукаваны, асістэнт не можа спакойна глядзець на тую некультурнасць і неахайнасць, што б’е ў вочы на кожным кроку.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панасо́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Насунуць, нацягнуць што‑н. усім, многім. Уранні па нівах, з гары ў даліну, прайшоўся нізам вецер і панасоўваў мэндлікам шапкі на самыя вочы.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўдрымо́та, ‑ы, ДМ ‑моце, ж.
Блізкі да дрымоты стан. У паўдрымоце, у гарачым трызненні .. [Саша] прыціскала яго [Пецеву] галаву да сваіх грудзей, цалавала яго вусны, вочы, казала самыя ласкавыя словы.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыкме́ціцца, ‑мечуся, ‑мецішся, ‑меціцца; зак.
Разм. Кінуцца ў вочы, заўважыцца. Добра, што прыкмецілася хоць восень.. Вясны .. [Мікіта Мінавіч] амаль што не прыкмячаў, лета таксама быццам абмінула яго.Кулакоўскі.// Запомніцца, застацца ў памяці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раззало́чаны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад раззалаціць.
2.узнач.прым. Густа пакрыты, убраны пазалотай. Зоркія, крыху прыжмураныя вочы [У.І. Леніна] імгненна ахапілі ўсю раззалочаную Андрэеўскую залу.«Работніца і сялянка».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)