Які запаў, паглыбіўся ўнутр; упалы. Запалыя грудзі. Запалыя бакі. □ Твар быў шэры, ажно чорны, з запалымі шчокамі.Шамякін.Запалыя вочы ў сініх кругах глядзелі тужліва.Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раскара́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.
Разм. Шырока расставіць (ногі). [Даніла] няцвёрда ўстаў, раскарачыўшы ногі, каб не ўпасці, круціў галавою і перад сабою нічога не бачыў — вочы заляпіла зямлёю.Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сарамя́жы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і сарамяжлівы. [Макар] звык бачыць дзяўчат трошкі сарамяжымі, хоць бы для прыліку.Сабаленка.Вочы ў чалавека з рухаваю прыжмурынкаю, крыху як бы сарамяжыя.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узды́мны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Прасякнуты ўздымам. Грамадою валодаў бойкі, уздымны настрой.Гартны.Вочы бліснулі ўздымнай радасцю і ўраз стухлі.Мурашка.[Зося] устрапянулася ад прыліву новага ўздымнага і моцнага пачуцця.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павярэ́дзіць
1. (натаміць) ermüden vt, ánstrengen vt;
павярэ́дзіць во́чы die Áugen überánstrengen, sich die Áugen verdérben;
снег зале́пліваў во́чы der Schnee verklébte die Áugen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Замгнуць ’задрамаць на адно імгненне, сплюшчыць вочы, засынаючы’ (ТСБМ). Рус.варонеж.замгну́ть ’тс’, укр.замгну́ти ’задрамаць ненадоўга’ (Грынч.), славен.zamígniti ’злёгку задрамаць’. Усх.-слав. формы адлюстроўваюць *за‑мьг‑ну‑ти, дзе корань мьг‑ з чаргаваннем галоснага; гл. міг. Славен. форма з іншай ступенню чаргавання, як і чэш.zamihnouti se ’рынуцца, з’явіцца на імгненне’, утварылася аўтаномна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пуля́ты ’зіркала’: пуляты маліц (ушац., докш., барыс., ЛА, 3), ’з вялікімі вытарашчанымі вачыма’ (докш., Янк. Мат.; Варл.), ’вірлавокі’ (докш., барыс., Сл. ПЗБ), пулькаты ’тс’ (барыс., ЛА, 3), параўн. у Барадуліна: пуляты кілім, г. зн. ’яркі, выразны, які кідаецца ў вочы’. Ад пу́ліць ’тужыцца’, пуляцца ’напружвацца з усіх сіл’ (гл.), у тым ліку ’з папругай углядацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Oculi avidiores sunt, quam venter
Вочы больш прагныя, чым жывот.
Глаза более жадные, чем живот.
бел. Трыбух кажа годзі, а вочы ‒ яшчэ. Горка праглынуць, жаль пакінуць. Вачам завідна, ды страўніку не пажыўна.
рус. Брюхо сыто, да глаза голодны. Сам-то наелся, да глаза не сыты. Душа не принимает, а глаза всё больше просят. Сытых глаз на свете нет.
фр. Avoir les yeux plus grands (plus gros) que le ventre (Иметь глаза побольше, чем живот).
англ. The eye is bigger than the belly (Глаз больше живота).
нем. Man füllt leichter den Bauch als die Augen (Скорее наполнишь живот, чем глаза). Die Augen kann niemand füllen (Глаза нельзя никогда наполнить).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
eye
[aɪ]1.
n.
1) во́ка n., pl.во́чы
He has blue eyes — У яго́ сі́нія во́чы
a black eye — падбі́тае во́ка, сіня́к пад во́кам
to close one’s eyes — заплю́шчыць во́чы
to squint one’s eyes — прыплю́снуць во́чы
2)
а) назіра́льнасьць f.
б) здо́льнасьць ба́чыць; зрок -у m.
to have an eye for color — до́бра разьбіра́ць ко́леры
3) по́зірк, по́гляд -у m.
4) гле́дзішча n.; пагля́д -у m.
in the eyes of the law — з гле́дзішча пра́ва
5) во́чка n. (на клу́бнях бу́льбы)
6) ву́шка n. (го́лкі)
7) во́ка (урага́ну)
2.
v.t.
1) глядзе́ць; пагляда́ць, пазіра́ць
2) пі́льна прыгляда́цца
•
- eye and hook
- keep an eye on
- make eyes at
- with one’s eyes open
- eye for an eye
- shut one’s eyes to
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)