напра́мак, ‑мку, м.

1. Лінія руху; бок, у які накіраваны рух, дзеянне; кірунак. Напрамак ветру. Напрамак току. □ Калі прайсці ад рэчкі, ад хмызняку нельга, то даводзіцца вышукваць іншы напрамак. М. Ткачоў. Убачыўшы лодку, бабраня змяніла напрамак і паплыло побач з чаўном, з цікавасцю паглядаючы на Цераха сваімі чорнымі вочкамі. В. Вольскі. // Бок, у якім хто‑, што‑н. знаходзіцца. Ісці ў напрамку рэчкі. □ [Вораг] прарваўся ў напрамку Турца, аднак пакінуў на снезе .. паўсотні трупаў. Брыль.

2. перан. Шлях развіцця чаго‑н. Напрамкі стварэння матэрыяльна-тэхнічнай базы. Напрамак палітыкі. Напрамак вучонай дзейнасці. // Накіраванасць. Крытычны напрамак розуму. □ Паступова ў Арцыховіча паплылі думкі ў другім напрамку. Ён пачаў ужо чытаць кніжку, што дала надоечы Ліпа. Алешка.

3. Грамадская, навуковая і інш. плынь, групоўка. Рэалістычны напрамак у літаратуры. □ З веданнем справы Танк паставіў пытанне аб сутнасці рэвалюцыйнага напрамку заходнебеларускай літаратуры. Калеснік. У рамках I Інтэрнацыянала Маркс і Энгельс вялі рашучую барацьбу з рознага роду напрамкамі непралетарскага сацыялізма, рэфармізмам і «левым» сектанцтвам. «Звязда».

4. Участак фронту, на якім развіваюцца ваенныя дзеянні, накіраваныя ў які‑н. бок. Неўзабаве дывізія атрымала загад заняць абарону на паўднёвы захад ад Віцебска і ва ўзаемадзеянні з суседам справа і злева спыніць наступленне немцаў на гэтым напрамку. «Звязда».

5. у знач. прысл. напра́мкам. У кірунку да чаго‑н. [Рыгор] выйшаў на вуліцу і паскораным крокам пайшоў напрамкам да клінікі Вілле. Гартны.

•••

Браць (узяць) напрамак гл. браць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

верх, ‑у, М на версе; вярхі, ‑оў; м.

1. Прастора, якая знаходзіцца над чым‑н.; проціл. ніз. // Верхні бок прадмета пры нармальным яго становішчы; проціл. ніз. Паставіць шафу верхам уніз. // Верхняя частка якога‑н. прадмета; вяршыня, верхавіна. Верх гары. □ Мужчына быў у пляскатай летняй шапцы з шырокім круглым верхам. Чорны. Застаўся цяпер тырчаць [ад сасны] толькі камель з вострым белым верхам. Мележ. Тут верх асіны круглалісты Сплятаўся з хвоямі, з дубамі. Колас.

2. Прыстасаванне над сядзеннем у машыне, фаэтоне і пад., якое засцерагае ад дажджу, сонца, ветру. Машына з брызентавым верхам. Падняць верх. □ Пятро Тадаровіч нацягнуў ужо на свае растрыбушаныя драбінкі верх з пасшываных.. мяшкоў. Чорны.

3. Паверхня зямлі, якога‑н. прадмета ў адносінах да таго, што знаходзіцца ў глыбіні, у сярэдзіне. Бачыць Іван — задыхаецца птушка Нагай, а ўжо і да верху недалёка: нават неба свіціцца. Якімовіч. Гарышны, успамінаючы «добрыя старыя часы», любоўна паляпаў па версе акардэона. Ракітны. // Верхні матэрыял якога‑н. адзення або матэрыял, якім што‑н. пакрыта, абшыта. Драпавы верх паліто. Пасылка з палатняным верхам.

4. перан.; чаго. Вышэйшае дасягненне. Верх майго жадання. □ Вагон-клуб быў верхам спраўджаных імкненняў Данілавых. Шынклер.

5. толькі мн. гл. вярхі.

•••

Браць (узяць) верх над кім‑н. гл. браць.

Знізу (і) да верху — увесь, поўнасцю, цалкам.

Мой (твой, яго, яе і г. д.) верх — я, ты, ён перамог, яна перамагла.

Цераз верх паліць (насыпаць) гл. наліць.

Цераз верх перці гл. перці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Schoss

I

m -es, -e бат. па́растак, ато́жылак

II

m -es, Schöße

1) сярэ́дзіна, нутро́ (у целе)

2) не́тры (зямлі)

III

m -es, Schöße крысо́, фа́лда; падо́л (спадніцы)

das Kind auf den ~ néhmen* — узя́ць дзіця́ на кале́ні

◊ die Hände in den ~ légen — сядзе́ць скла́ўшы ру́кі

im ~ der Famíli¦e — у сяме́йным асяро́ддзі

im ~ der Natúr — на ўло́нні [ло́не] прыро́ды

◊ das ist mir in den ~ gefállen — гэ́та звалі́лася мне з не́ба

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

telefon, ~u

м.

1. тэлефон;

przez telefon — па тэлефоне;

przy ~ie — а) я слухаю;

пры тэлефоне, каля тэлефона;

telefon międzymiastowy — міжгародны тэлефон;

telefon komórkowy — сотавы тэлефон;

telefon zaufania — тэлефон даверу;

podaj mi swój telefon — дай мне свой тэлефон (нумар тэлефона);

2. званок (тэлефонны);

czekać na telefon — чакаць званка;

odebrać telefon — адказаць па тэлефоне; узяць трубку;

telefon do ciebie! — цябе да тэлефона!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

kark, ~u

м. шыя; карак;

ma głowę na ~u — мае галаву на плячах;

skręcić sobie kark — звярнуць (скруціць, зламаць) сабе галаву (карак);

nie ugiąć ~u — не сагнуць шыі; не скарыцца;

wziąć za kark — узяць за горла;

nadstawiać (za kogo) ~u — галаву падстаўляць (за каго);

siedzieć komu na ~u перан. сядзець у каго на шыі (на карку);

idź na złamanie ~u! — ідзі да д’ябла!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

захапі́ць

1. (рукамі) pácken vt, (er)fássen vt, (er)gréifen* vt; in die Hand néhmen*;

2. (узяць з сабою) mítnehmen* vt;

3. (авалодаць сілай) ergréifen* vt; sich bemächtigen (што-н. G); an sich réißen*, an sich bríngen* (тэрыторыю і г. д.);

захапі́ць ула́ду die Macht ergréifen*;

4. (заспець) ántreffen* vt, erréichen vt; erwíschen vt (разм.); ertáppen vt, überráschen vt (застаць, заспець);

захапі́ць на ме́сцы злачынства auf fríscher Tat [in flagránti] ertáppen;

5. перан. (зачараваць) mítreißen* vt, pácken vt; bezáubern vt;

му́зыка захапі́ла мяне́ die Musík ergríff [fésselte, fasziníerte] mich;

◊

у мяне́ захапі́ла дух mir stóckte der Átem, es verschlúg mir den Átem

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

з (перад некаторымі спалучэннямі зычных — са), прыназ.

I. з Р.

1. Ужыв. пры абазначэнні напрамку дзеяння адкуль-н., крыніцы, месца, адкуль выходзіць што-н.

Выйсці з хаты.

Прывесці з вёскі.

Выпіска з пастановы.

Стральба з гармат.

2. Ужыв. пры абазначэнні месца, прадмета, ад якога аддзяляецца, адыходзіць што-н.

Зваліцца са страхі.

Зняць з паліцы.

Скінуць з плячэй.

Пайсці з працы.

3. Ужыв. пры абазначэнні месца, сферы дзеяння, адкуль зыходзіць што-н., адкуль прыходзіць хто-н.

Шум з вуліцы.

Вярнуцца з вакзала.

Уваход з завулка.

4. Ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета паводле іх паходжання, прабывання дзе-н.

Пісьмо з бацькаўшчыны.

Рабочы з ліцейнага завода.

5. Ужыв. пры абазначэнні месцазнаходжання прадмета ці асобы, што ўтвараюць дзеянне.

Страляць з гары.

Удар з тылу.

Зайсці з другога боку вёскі.

6. Ужыв. пры абазначэнні прадмета, з’явы, часу, асобы і пад., ад якіх пачынаецца, узнікае што-н.

Акінуць поглядам з галавы да ног.

З маленства.

Пачнём з вас.

Заняты з раніцы.

7. Ужыв. пры абазначэнні прадмета, які падвяргаецца чаму-н. або які служыць адзінкай адліку.

Пошліна з тавару.

З яго ўзялі тры рублі.

Сабраць па пяцьдзясят цэнтнераў пшаніцы з гектара.

8. Ужыв. для абазначэння прадмета, які служыць узорам, арыгіналам, крыніцай чаго-н.

Пісаць партрэт з каго-н. Копія з карціны.

Пераклад з беларускай мовы.

9. Ужыв. пры ўказанні на дастатковасць чаго-н. для каго-н.

Хопіць з вас гэтага.

10. Абазначае выдзяленне часткі якога-н. цэлага.

Адно з двух.

11. Ужыв. пры абазначэнні з’яў, прадметаў і пад., пры дапамозе якіх што-н. робіцца.

Стараецца з усіх сіл.

Дапамагаць з апошняга.

12. Абазначае ўласцівасць чаго-н. па саставе, матэрыяле.

Дом з цэглы.

Абед з трох страў.

13. Абазначае змяненне, ператварэнне чаго-н. у што-н.

З пасёлка ўзнік горад.

14. На аснове чаго-н.

З дазволу.

З чыйго-н. адабрэння.

15. З прычыны, у выніку чаго-н.

Заспяваць з радасці.

Заплакаць з гора.

Сказаць са злосці.

16. Пры дапамозе чаго-н., якім-н. чынам.

Узяць з бою.

Карміць з лыжачкі.

II. з В. Прыблізна, амаль.

Пражыць з паўгода.

Рыбіна важыла з кілаграм.

Ростам з мяне.

III. з Т.

1. Указвае на сумеснасць, удзел у адным і тым жа дзеянні або стане дзвюх ці больш асоб, прадметаў, а таксама на суправаджэнне адной асобы ці прадмета іншымі пры ажыццяўленні якога-н. дзеяння, пры якім-н. стане.

Я з табой.

Мы з ім.

Брат з сястрой.

Узяць з сабой.

Раіцца з сябрамі.

Згадзіцца з кім-н. Пазнаёміць з прыяцелем.

2. Указвае на злучэнне, змацаванне аднаго і другога, а таксама на сумежнасць, блізкасць.

Межавацца з Літвой.

Звязаць адзін пакунак з другім.

Злучыць падстанцыю з гарадской тэлефоннай сеткай.

3. Указвае на наяўнасць чаго-н. у чым-н., валоданне чым-н.

Пірог з грыбамі.

Хлеб з малаком.

Дзіця з музыкальнымі здольнасцямі.

Дзяўчына з кнігай у руках.

4. Ужыв. пры абазначэнні з’явы або стану, якім суправаджаецца якое-н. дзеянне.

Слухаць з усмешкай.

Чакаць з нецярпеннем.

Пабегла з крыкам.

Знайсці з цяжкасцю.

Вайсковыя часці адыходзілі з боем.

5. Ужыв. пры абазначэнні сродку, з дапамогай якога ажыццяўляецца дзеянне.

Адправіць пакет з пасыльным.

Змагацца са зброяй у руках.

6. Указвае на асобу ці прадмет, на якія распаўсюджваецца дзеянне, стан.

Справіцца з цяжкасцямі.

Сабрацца з сіламі.

Няўважліва абысціся з наведвальнікам.

З ім здарылася бяда.

Марудзіць з адказам.

Як справы з дысертацыяй? У яе дрэнна з сэрцам.

7. Ужыв. пры наступленні чаго-н.

З часам усё наладзіцца.

З надыходам вясны прырода ажывае.

З гадамі густы мяняюцца.

Усё перайначылася з яго прыездам.

8. Ужыв. пры абазначэнні мэты дзеяння.

Звярнуцца з просьбай.

Прыйсці з рапартам.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

bite

[baɪt]

1.

v.t., bit, bitten or bit, biting

1) куса́ць

She bit an apple — Яна́ ўкусі́ла я́блык

2) куса́ць (пра саба́ку), джгаць, джа́ліць (пра пчалу́)

A mosquito bit me — Мяне́ ўкусі́ў кама́р

3) (пра маро́з) шчыпа́ць, маро́зіць

4) кало́ць, прабіва́ць (ша́бляй)

5) разьяда́ць

2.

v.i.

1) бра́цца; лаві́цца

The fish are biting well — Ры́ба до́бра бярэ́цца

2) куса́цца, джгаць (-ца) (пра пчалу́)

3.

n.

1) адку́шаны кава́лак; кава́лак на раз узя́ць у рот

2) е́жа, пераку́ска f.

Have a bite with me — Перакусе́це са мно́ю

3) уку́с -у m., ра́на f. (ад уку́су)

snake bite — уку́с вужа́кі

4) куса́ньне, шчыпа́ньне n.

the bite of a cold wind — шчыпа́ньне сьцюдзёнага ве́тру

5) е́дкасьць f., джа́ла n.

the bite of his sarcasm — е́дкасьць яго́нага сарка́зму

6) прыку́с -у m. (зубо́ў)

•

- bite back

- bite off

- bite off more than one can chew

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Mühe

f -, -n намага́нне, вы́сілак, кло́пат, імкне́нне

mit ~ und Not — з (вялі́кай) ця́жкасцю

sich (D) ~ gében* — намага́цца, ру́піцца

máchen Sie sich kéine ~! — не турбу́йцеся, калі́ ла́ска!

séine líebe ~ mit j-m [mit etw.] (D) háben — важда́цца з кім-н., з чым-н.

es lohnt sich die ~ nicht — гэ́та не ва́рта кло́пату

sich gróße ~ [sich die ~] máchen — узя́ць на сябе́ турбо́ты

kéine ~ schéuen — не бая́цца кло́пату, не шкадава́ць сіл

◊ ~ und Fleiß bricht Eis — ≅ цярпі́ каза́к – атама́нам бу́дзеш

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Schutz

m -es

1) (vor D, gegen A) абаро́на, засцяро́га (ад каго-н., ад чаго-н.)

únter j-s ~ stéhen* — быць пад чыёй-н. абаро́най

~ léisten — абараня́ць, засцерага́ць

j-m ~ (und Schirm) bíeten* [gewähren] — узя́ць каго́-н. пад сваю́ абаро́ну, засцерага́ць каго́-н.

sich únter j-s ~ begében* — стаць пад чыю́-н. абаро́ну

únter dem ~ der Nacht [der Dúnkelheit] — пад по́крывам но́чы

2) ахо́ва (мяжы, лясоў і г.д.)

~ von Mútter und Kind — ахо́ва ма́ці і дзія́цці

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)