ко́нтра 1, ‑ы, ж.
Разм. Нацягнутыя адносіны паміж кім‑н.; узаемная незадаволенасць, раздражнёнасць. — А ты насміхаешся, а ты контры строіш мне... Мурашка.
ко́нтра 2, ‑ы, ж.
Разм. Тое, што і контррэвалюцыянер. — К-кулацкая душа!.. Контра!.. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разню́ніцца, ‑нюнюся, ‑нюнішся, ‑нюніцца; зак.
Разм. неадабр. Распусціць нюні, расхныкацца. — Ну чаго... Чаго вы ўсё ходзіце за мною па пятах? — падняў .. [Грыша] прыпухлабарвовы твар. — Ніхто мне не трэба! — Д-дурань... — пачаў заікацца Хмурэц. — Разнюніўся, як дзяўчо... Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спалатне́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які стаў бледным, падобным на палатно (ад спалоху і пад.). Спалатнелыя твары здаваліся шэрымі, а вочы глядзелі долу. Грахоўскі. Я стаю спалатнелы, пазіраю на хворага і не ведаю, што мне рабіць. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
супакае́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. супакойваць — супакоіць.
2. Стан паводле знач. дзеясл. супакойвацца — супакоіцца. Мне хацелася пабегчы за .. [Тамарай], сказаць ёй нешта такое, што б прынесла ёй супакаенне. Сабаленка. [Марына] шукала супакаення ў працы. Шарахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удаві́цца, удаўлюся, удавішся, удавіцца; зак.
Задыхнуцца ад чаго‑н. засеўшага ў горле. Удавіцца кветкай. Удавіцца яблыкам. // Лаянк. Ужываецца як праклён. [Сяргей:] — Калі так, дык на чорта мне і дачка твая, бяры яе з грашыма сваімі, удавіся... Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фармалі́ст, ‑а, М ‑сце, м.
1. Той, хто фармальна, на шкоду справе, адносіцца да чаго‑н. [Шыковіч:] — І гэтыя дакументы вы баяліся паказаць мне? Ва ўсіх інстанцыях узгаднілі? Фармалісты! Шамякін.
2. Паслядоўнік фармалізму (у 1, 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ця́жанька, прысл.
1. Вельмі цяжка. Цяжанька несці. □ Цяжка, цяжанька ўздыхнула Бедная жанчына. Колас.
2. безас. у знач. вык. Пра дрэнны фізічны стан, пачуцці болю, стомы і пад. [Марыля:] Ах, як жа цяжанька! Падай мне вады, Данілка. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эдэльве́йс, ‑у і ‑а, м.
1. ‑у. Горная травяністая расліна сямейства складанакветных, суквецце якой падобна на белую зорку.
2. ‑а. Кветка гэтай расліны. Марта падала мне кветачку з далікатнымі белымі пялёсткамі — высакагорны альпійскі рамонак-эдэльвейс. Даніленка.
[Ням. Edelweiß.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Наў 1 прыназ. ’у’: наў прымы ідзе (смарг., Сл. ПЗБ). Са спалучэння прыназоўнікаў на і ў, аб’яднаных значэннем мэты: на + у + прымы. Магчымы ўплыў прыстаўкі наў-.
Наў 2 ’навіна, новы ўраджай’: Пазычця мне гарнцы два круп да наві (Бяльк.). Да новы; незвычайны вакалізм можа тлумачыцца ўплывам акання ў ненаціскных складах (да наві?). Найбольш верагодна, што гэта — позняе ўтварэнне ад навіна ’новы ўраджай’ шляхам адсячэння ‑ін‑а, успрынятага як суфікс адзінкавасці, што вельмі пашыраны на Мсціслаўшчыне, параўн. сахыріна ’адна асобная частачка ў са́хары (цукры)’, салі́на ’адна асобная частачка ў солі’ (З нар. сл., 131); у такім выпадку наў выступае як паралельнае ўтварэнне да рэчыўных назоўнікаў сахар, соль і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
расчёт м.
1. в разн. знач. разлі́к, -ку м.;
хозя́йственный расчёт гаспада́рчы разлі́к;
за нали́чный расчёт за ная́ўны разлі́к;
взять расчёт узяць разлі́к;
у меня́ с ним бу́дет осо́бый расчёт у мяне́ з ім бу́дзе асо́бны разлі́к;
я сказа́л э́то с расчётом я сказа́ў гэ́та з разлі́кам (наўмы́сна);
жить с расчётом жыць ашча́дна;
пулемётный расчёт воен. кулямётны разлі́к;
расчёт парово́го котла́ техн. разлі́к параво́га катла́;
2. (предположение) разлі́к, -ку м., меркава́нне, -ння ср.;
по мои́м расчётам он до́лжен ско́ро прие́хать па маі́х разлі́ках (меркава́ннях) ён паві́нен ху́тка прые́хаць;
3. (выгода) вы́гада, -ды ж.; (смысл) сэнс, род. сэ́нсу м.;
мне нет расчёта е́хать туда́ мне няма́ сэ́нсу е́хаць туды́;
а како́й мне расчёт э́то де́лать а яка́я мне вы́гада гэ́та рабі́ць;
◊
взять в расчёт прыня́ць пад ува́гу.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)