Таргупаны ’звычай пры дабіранні канапель’ (бягом., Яшк. Мясц.). Няясна; пачатак слова, відаць, звязаны з торгаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тахлі́ць (тахлі́ці) ’даваць, аддаваць’: даколь ты ёй усе́ будзеш тахли́ци (Чэрн.). Відаць, суадноснае з тахляваць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Туло́вы: грыжа туловая ‘хвароба ў нованароджанага («пуп прыгаў»)’ (ПЭЗб, 1, 2). Відаць, прыметнік ад тулава, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГУ́ТЭНБЕРГ
(Gutenberg) Іаган [1397 (1400?),
г. Майнц, Германія — 3.2.1468), нямецкі друкар, пачынальнік кнігадрукавання ў Еўропе. Вынаходнік друку з наборнай формы, прыстасавання для стандартнай адліўкі літар, а таксама сплаву, фарбаў і прэса для друкавання. Быў «залатых спраў» майстрам. У 1418—20 вучыўся ў Эрдгірцкім ун-це. Жыў у Страсбуры (Францыя, 1434 і 1436—44) і Майнцы (з 1448). У 1438 заснаваў прыватную друкарню. Выданні, надрукаваныя яго шрыфтам, пачалі з’яўляцца з 1448. Сярод іх т.зв. Майнцкі псалтыр, навукова-папулярныя кнігі павучальнага характару, календары, падручнікі і інш. У 1452—55 выдаў першае поўнааб’ёмнае выданне, шэдэўр ранняга друку — 42-радковую Біблію ў 2 т. (на лац. мове); з 180 экз. Бібліі вядома 48. У 1459—61 выдаў, відаць, у Бамбергу (цяпер г. Быдгашч, Польшча) на сродкі мясц. епіскапа 36-радковую Біблію. У 1901 у Майнцы засн. музей Гутэнберга.
Літ.:
Варбанец Н.В. Йоханн Гугенберг и начало книгопечатания в Европе: Опыт нового прочтения материала. М., 1980;
500 лет после Гутенберга. М., 1968.
т. 5, с. 551
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Сюр-сюр-сюр ’падзыўныя словы для авечак’ (ДАБМ, камент., 896), сю́ры‑сю́ры ’тс’ (Бяльк.), сюр ’падзыванне ягнят’ (Касп.), сюды ж, відаць, сю́равый ’суматошлівы’ (Клім.). Відаць, гукапераймальнага паходжання, параўн. сю́ркаць ’сікаць’ (Саевіч, Derywacja, 230). Значэнне ’суматошлівы’, магчыма, звязана з паводзінамі авечак пры захворванні на фасцыялёз, параўн. матыліца ’фасцыялёз’ і ’рухавы, непаседлівы чалавек’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жэну́ць ’гнаць’ (Нас.). Відаць, недакладнае ўтварэнне інфінітыва ад жену, женеш замест гнаць; параўн., аднак, польск. żenąć ’гнаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Збу́цве́ць, збутле́ць, збутне́ць, збутве́ць ’згнісці, сапрэць, струхлець’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, да буцвець, звязанага з батва (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́дада ’праснак з кіслага цеста’ (воран., Сл. паўн.-зах.). Відаць, да аладка (гл.) пад уплывам дзіцячай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Маку́ра (экспр.) ’вялы, нехлямяжны чалавек’ (Нас., 288) Няясна. Відаць, роднаснае да ўкр. маг̌ро́ ’вол з адным ядром’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мы́льніца ’каробачка ці спецыяльны сподак для мыла’ (ТСБМ). Відаць, з рус. мыльница ’тс’ (у польск. мове mydlniczka).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)