Прыці́н 1 ’сховішча; прыстанішча; прытулак’ (Нас., Стан.), ’прытон’ (Гарэц.). Укр. дыял. прити́н ’прыстанак, прытулак’, рус. дыял. прити́н, притю́н ’месца, дзе што-небудзь знаходзіцца, адбываецца’; ’месца для вартавога; вартаўнічы пост’; ’месца, дзе любяць збірацца’; прити́нное (притю́нное) место ’месца, дзе ахвотна збіраюцца, прыемнае месца’. Паводле Варбат (Морфонология, 80), прасл. *pritinъ ад *tęti (гл. прыціна́ць, цяць).
Прыці́н 2 ’папрок’ (Касп.), прыці́нкі ’рэзкія папрокі, шпількі’ (Нас.). Да прыціна́ць (гл.); параўн. рус. смал. при́цинки ’папрокі, прыдзіркі’, укр. притя́ти слово ’рэзка адказаць’, притя́ты язиќ(а) ’прымусіць каго-небудзь менш гаварыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разбазу́ліць, разбязу́ліць ’распесціць’ (Арх. Федар., Сцяшк. Сл.; ваўк., рагач., Сл. ПЗБ), разбазу́ліцца ’раздурэцца’, ’панадзіцца, звыкнуцца’ (гродз., ваўк., Сл. ПЗБ; Нас.), разбазу́лены ’распусны, разбэшчаны’ (Сцяшк. Сл.); параўн. рус. смал. разбезу́литься ’разбалавацца, раздурэцца’, што да базу́лить ’балаваць каго-небудзь’, базу́льнік, базу́ла ’свавольнік’. Здавальняючая этымалогія зыходнага *базуліць адсутнічае, параўн. бязула ’гультай’, (< без + ул‑), гл. ЭСБМ, 1, 437. Няпэўна. Магчыма, роднасныя з рус. дыял. базли́ть ’крычаць’, базло́ ’крыкун’, ’злы чалавек, падманшчык’, ’горла’, этымалогія якіх няясная. Сюды ж і разбазы́ляць ’разпесціць, раздурыць’ (Янк. Мат.). Магчыма, гэта запазычанне з літ. bỹzulioti ’зыкаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скі́нуцца ‘распрануцца’, ‘прыкінуцца’ (Ян.), ‘распрануцца да галізны, поўнасцю распрануцца’ (Янк. 3.), ‘ператварыцца (у што), пераварочвацца (у каго)’ (Нар. Гом., Растарг.), ‘падскочыць, ускінуцца’, ‘перакінуцца, ператварыцца’ (ТС). Паводле Янкоўскага (Янк. 3., 117), звязана з тэхналогіяй пераўвасаблення праз Тв. скл. т. зв. скідвання — ператварэння, што грунтуецца на змешванні, параўн. ячмень аўсом скінуўся (там жа), г. зн. ‘моцна засмечаны аўсом’, параўн. скинимся травинаю (Растарг.), воўком мог скінуцца (ТС) і пад. Да скінуць, кінуць (гл.); Санько (Крыўя, 1996, 1, 91) мяркуе, што тут назіраецца ўплыў літ. kisti (kiñto, kito) ‘мяняцца, змяняцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гне́сці і гнясці́, гняту́, гняце́ш, гняце́; гняцём, гнецяце́, гняту́ць; гняці́; незак., каго-што і без дап.
1. Прыціскаць сваім цяжарам.
2. перан. Выклікаць непрыемнае пачуццё, мучыць.
Думкі гнятуць мяне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даве́р’е, -я, н.
Упэўненасць у чыёй-н. добрасумленнасці, шчырасці, у правільнасці чаго-н. і заснаваныя на гэтым адносіны да каго-, чаго-н.
Лічбы не выклікаюць давер’я.
Заслужыць д. народа.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даня́ць, дайму́, до́ймеш, до́йме; даня́ў, даняла́, -ло́; даймі́; даня́ты; зак., каго-што.
Змучыць, дапячы, вывесці з раўнавагі.
Як дойме ліха, прарэжуцца зубы (з нар.).
|| незак. дайма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дастасава́цца, -су́юся, -су́ешся, -су́ецца; -су́йся; зак., да каго-чаго.
Прымяніцца, прыйсці ў адпаведнасць з чым-н.
Д. да навакольнага асяроддзя.
|| незак. дастасо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. дастасава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзю́бацца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -аецца; незак.
1. Пра птушак: мець звычку дзюбаць каго-н.
Гусі дзюбаюцца.
2. Біць дзюбай адзін аднаго.
Пеўні дзюбаюцца на сметніку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
душы́ць², душу́, ду́шыш, ду́шыць; ду́шаны; незак., каго-што.
Абпырскваць духамі, адэкалонам.
Д. насоўку.
|| зак. надушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны.
|| звар. душы́цца, душу́ся, ду́шышся, ду́шыцца; зак. надушы́цца, -ушу́ся, -у́шышся, -у́шыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насцеражы́ць, -ражу́, -ражы́ш, -ражы́ць; -ражы́м, -ражыце́, -ража́ць; -ражы́; -ражо́ны і насцяро́жыць, -ро́жу, -ро́жыш, -ро́жыць; -ро́ж; -ро́жаны; зак., каго-што.
Выклікаць насцярожанасць, напружаную ўвагу, трывогу.
|| незак. насцяро́жваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)