адна з іранскіх моў (усх. група); мова асецінаў. Пашырана ў Асеціі, на тэр.Цэнтр. Каўказа, у некаторых раёнах Грузіі і Паўд. Каўказа. Паходзіць ад моў качэўнікаў Паўн. Прычарнамор’я (скіфаў, сарматаў, аланаў і інш.). На асецінскую мову моцны ўплыў (асабліва ў фанетыцы і лексіцы) зрабілі каўказскія мовы. Мае 2 асн. дыялекты: іронскі (аснова літ. мовы) і дыгорскі.
Фаналагічная сістэма характарызуецца 7 галоснымі (моцнымі і слабымі) і 28 зычнымі, у тым ліку змычна-гартаннымі гукамі. Граматычны лад аглюцінатыўны (у скланенні) і флектыўны (у спражэнні). Граматычнага роду няма. Першы пісьмовы помнік (грэч. Літары) — Зелянчукскі надпіс (941). У 1844 А.М.Шагрэн стварыў алфавіт на аснове кірыліцы, з 1923 пісьменства на аснове лац., з 1938 — рус. графікі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГНУ
(Connochaetes),
род каровіных антылоп атр. парнакапытных. 2 віды: гну белахвосты (С. gnou, захаваўся пераважна ў нац. парках, занесены ў Чырв. кнігу МСАП) і гну блакітны (С. taurinus). Пашыраны ва Усх., Паўд. і Паўд.-Зах. Афрыцы ў травяністых і кустовых стэпах на раўнінах. Трымаюцца статкамі.
Даўж. цела 170—240 см, хваста 80—100 см, выш. ў карку 90—145 см, маса 160—270 кг. Целасклад моцны. Ногі тонкія, шыя кароткая. Галава вялікая, морда шырокая. Вочы маленькія. Рогі ў абодвух полаў, дугападобна загнутыя ўверх. На канцы хваста і пярэдняй ч. цела доўгія валасы. Афарбоўка ад жоўта-бура-шэрай да цёмна-бурай. Нараджаюць 1, радзей 2 дзіцянят. Кормяцца пераважна травяністымі раслінамі. Акліматызаваныя ў запаведніку Асканія-Нова.
фі́рма f. (прамысло́вае або́ гандлёвае прадпрыёмства)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ветралом ’дрэвы, паваленыя ветрам; буралом’. Сюды ж ветраломная лінія (КТС). Укр.вітроло́м ’дрэва, зламанае ветрам’; ’моцны вецер’, рус.калуж., пск., перм.ветролом ’буралом’, польск.wiatrołom ’дрэва, паваленае або зламанае ветрам’; ’участак лесу-буралому’, чэш.větrolam, славац.vetrolam ’лясная паласа для аховы палёў ад ветру’; серб.-харв.в(ј)етро̀лом ’ламанне дрэў па прычыне моцнага ветру’; ’укрыццё, сховішча ад ветру’, балг.ветролом ’лес, паламаны моцным ветрам’. Магчыма, прасл.větro‑lamъ. Да вецер і ламаць (гл.). Семантычныя паралелі: літ.vė́tralauža, vė́jalaužos, ням.Windbruch, іт.frangivento.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Планіда ’лёс, вышэйшае прадвызначэнне’ (чач., Мат. Гом.; Бяльк.; Растарг.), ст.-бел.планита (XVI ст.). З планета (гл.) у выніку мены е > и ў запазычаных словах пад уплывам народнай этымалогіі (Карскі, 1, 188). Паводле Німчука (Давньорус., 20), и (i) адлюстроўвае грэка-візантыйскае вымаўленне πλανήτης ’планета’; азванчэнне τ у міжвакальным становішчы. Тое ж рус.плани́да ’лёс’, ’планета’, ’камета’, ’моцны вецер, дождж, гром’, якія узніклі ў выніку пераафармлення лексемы планита пад уплывам слоў накшталт Фемида. Новае значэнне ’лёс’ узнікла ў сувязі з астралагічнымі гараскопамі (КЭСРЯ, 340).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Tábak
m -s, -e тыту́нь, таба́ка
schwérer ~ — мо́цны тыту́нь
das ist stárker ~! — ≅ гэ́та ўжо зана́дта!; вось дык ну́мар!
◊ nicht éine Príse ~ wert sein — разм. ≅ быць ні граша́ не ва́ртым
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
mächtig
1.
a
1) магу́тны, мо́цны
2) велі- чэ́зны
3) які́ вало́дае (чым-н.)
séiner Gefühle nicht ~ sein — не вало́даць сваі́мі пачу́ццямі
2.
adv ве́льмі, надзвы́чай
~ víel — ве́льмі мно́га
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
mighty
[ˈmaɪti]1.
adj.
1) магу́тны; мо́цны
a mighty ruler — магу́тны ўлада́р
mighty force — вялі́кая сі́ла
2) ве́льмі вялі́кі, велічэ́зны, вялі́зны
a mighty famine — вялі́зны го́лад
2.
adv.
ве́льмі
3.
n.
магу́тнасьць f., магу́тная асо́ба
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
solid2[ˈsɒlɪd]adj.
1. цвёрды; суцэ́льны;
become solid цвярдзе́ць;
solid granite суцэ́льны грані́т;
a solid compoundling. склада́нае сло́ва, яко́е пі́шацца ра́зам
2.мо́цны, здаро́вы; сы́тны;
a man of solid build мажны́ чалаве́к;
have a solid meal сы́тна пае́сці
3. надзе́йны, грунто́ўны;
have solid grounds ме́ць ва́жкія падста́вы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
wretched[ˈretʃɪd]adj.
1. ва́рты жа́лю, гаро́тны, убо́гі, няшча́сны;
feel wretched адчува́ць сябе́ няшча́сным
2. нікчэ́мны, ніку́ды не ва́рты; дрэ́нны, ке́пскі, благі́;
wretched condi tions ке́пскія ўмо́вы;
wretched weather мярзо́тнае надво́р’е;
a wretched toothacheмо́цны зубны́ боль
3.infml злашча́сны, пракля́ты;
Where’s that wretched pen? Куды згінула праклятая ручка?
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)