Прастарэ́ка ’той, хто многа гаворыць пра пустое; гаварун, жартаўнік’, ’малы, які гаворыць, як дарослы’ (ТСБМ, Шат.; глус., Янк. Мат.), ’балбатун’ (“трапло”) (Воўк-Лев., Татарк., 182), ’які паволі гаворыць пустое, няважнае’ (Нас.), ’прастак’ (Янк. 1), ’скамарох; крыўляка’ (полац., Садоўскі, вусн. паведамл.), параўн. укр. просторі́кати ’многа гаварыць’, рус. просторечи́вый ’той, хто гаворыць проста’, просторе́чие ’простая мова’, чэш. prostořeký ’той, хто гаворыць занадта шчыра’. Аддзеяслоўны назоўнік ад *прастарэ́каць ’гаварыць пра пустое, балакаць’, якое ад про́сты і *рэ́каць (гл. урачы). Аднак адсутнасць фіксацыі зыходнага дзеяслова (прастарэ́каваць ’гаварыць несур’ёзнае, пустое’ ад прастарэ́ка) прымушае дапусціць уплыў літ. prieštariẽkas, якое паводле Атрэмбскага (Gramatyka, 2, 284), з’яўляецца nomen agentis ад prieštaráuti ’працівіцца, пярэчыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тры́нкаць ‘абы-як, няўмела іграць на якім-небудзь музычным інструменце’ (ТСБМ, Юрч. Сін., Аляхн.), ‘часта ступаць дробнымі крокамі’ (Скарбы), ‘гаварыць абы-што, хлусіць’ (Мат. Гом.), тры́нькаць ‘гультайнічаць’, ‘балбатаць’ (Клундук), трэ́нькаць ‘брынкаць’ (ТСБМ), ‘пазваньваць (пра тэлефон)’ (Ян.), трэнь‑брэнь — гукаперайманне гучання шчыпковых музычных інструментаў (ТСБМ). Параўн. рус. вяцк. тре́нькать ‘брынкаць, ціха наігрываць, балбатаць’, «звонкі» варыянт у чэш. drnkat, brnkat < drnk, brnk — пра выражэнне бразгатлівых гукаў. Гукаперайманне (Фасмер, 4, 98; Махэк₂, 128). Сюды ж з ускладненай асновай трэндыка́ты ‘трэнькаць, перадаваць голасам музыку, напяваць рэчытатывам’ (пін., Нар. лекс.), трынды́каць ‘гаварыць абы-што (пра жанчын-пляткарак)’ (ТС), трынча́ць ‘гаварыць, балбатаць’ (круп., Сл. ПЗБ), тры́каті ‘трэнькаць, брынькаць’ (Вруб.) са спрашчэннем спалучэння гукаў, успрынятага як назалізаваны галосны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
mention
[ˈmenʃən]
1.
v.t.
1) гавары́ць пра каго́-што
2) зга́дваць, прыга́дваць
Don’t mention it! — Няма́ за што! (адка́з на падзя́ку)
not to mention — ня ка́жучы ўжо пра
2.
n.
упамі́н -у m.; зга́дка, спасы́лка f.
to make mention of — гавары́ць пра каго́-што, спасыла́цца на каго́-што
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Плянта́ць ’гаварыць блытана’ (свісл., Сцяшк. Сл.). З польск. plątać ’блытаць’, гл. плёнтаць ’тс’; націск пад уплывам дзеясловаў на ‑таць: балбатаць, плескаптць і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прылажы́цца ’набыць навык’: не магла прылажыцца па‑руску гаварыць (смарг., Сл. ПЗБ). Да прылажы́ць < лажы́ць (гл.) з пашырэннем семантыкі. Параўн. укр. приложи́ти ’прыстасаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
существо́ ср.
1. (сущность) су́тнасць, -ці ж.;
говори́ть по существу вопро́са гавары́ць па су́тнасці пыта́ння;
2. (живой организм) істо́та, -ты ж., стварэ́нне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
алего́рыя
(гр. allegoria)
1) іншасказанне (напр. гаварыць алегорыямі);
2) выражэнне адцягненага паняцця пры дапамозе канкрэтнага вобраза ў творы літаратуры ці мастацтва (напр. вясна — маладая жанчына з кветкамі, правасуддзе — жанчына з вагамі).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
бубні́ць разм
1. (біць у бубен) die Schéllentrommel schlágen*;
2. перан (гаварыць незразумела, ціха) brúmmen vi, in séinen Bart brúmmen, vor sich hin brúmmen; únaufhaltsam wiederhólen [spréchen*]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
расстано́ўка ж
1. (дзеянне) Áufstellung f -; Ánordnung f -, Gruppíerung f -, Vertéilung f -;
2. (паўза):
гавары́ць з расстано́ўкай bedächtig jédes Wort betónend] spréchen*; beim Spréchen Páusen máchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
скрозьI прыназ durch, hindúrch (A);
скрозь шчы́ліну durch die Rítze;
скрозь тума́н im Nébel;
гавары́ць скрозь зу́бы vor sich hin múrmeln;
скрозь слёзы únter Tränen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)