яку́цкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да Якуціі, якутаў, які належыць, уласцівы ім. Якуцкія песні. Якуцкая мова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́лікавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да яліка. Ялікавыя вёслы. // Які выконваецца пры дапамозе яліка. Ялікавая пераправа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паразіты́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да паразіта; які з’яўляецца паразітам (у 1 знач.). Паразітычныя чэрві.
2. Які жыве з чужой працы; які мае дачыненне да паразіта (у 2 знач.). Паразітычныя класы капіталістычнага грамадства. // Які мае адносіны да паразітызму, характарызуецца паразітызмам (у 2 знач.). Упершыню сустрэўшыся ў былой Заходняй Беларусі са старым паразітычным светам, убачыўшы на ўласныя вочы яго красамоўныя «ілюстрацыі да палітграматы» — галечу і абрабаванасць народных мас, .. [Панчанка] дае сабе клятву. Клышка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пабо́чны, -ая, -ае.
1. Які існуе побач з галоўным, асноўным, другарадным.
П. тыпаж у п’есе.
2. Не свой, які не належыць да дадзенага грамадства, установы, сям’і і пад.
Пабочным (наз.) уваход забаронены.
3. Які не мае непасрэдных адносін да чаго-н.
Пабочныя меркаванні.
4. Народжаны без шлюбу (уст.).
П. сын.
○
Пабочнае слова або пабочны сказ — у граматыцы: інтанацыйна адасобленае слова ці сказ унутры другога сказа, якія выражаюць розныя віды адносін таго, хто гаворыць, да таго, пра што ён гаворыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
до́бра, прысл.
1. Так, як павінна быць, як адпавядае нормам.
Жылі д.
Д. папрацаваў.
2. Ладна-такі, парадкам, зусім.
Ужо д. сцямнела.
3. безас., у знач. вык. Пра спрыяльную абстаноўку, прыемнае акружэнне.
Д. ў лесе.
4. у знач. часц. Выражае згоду, мае знач.: так, няхай будзе так, згодзен. —
Прыходзь сёння на сход. — Д., прыйду.
Д., я магу згадзіцца з табой.
5. у знач. часц. Ужыв. як пагроза ў знач. глядзі, пачакай жа (разм.).
Д. ж!
Я табе гэта прыпомню!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыва́тны, -ая, -ае.
1. Які з’яўляецца асобнай часткай чаго-н., не агульны, не тыповы.
П. вывад.
Заключэнне ад агульнага да прыватнага (наз.). П. факт.
2. Асабісты, не грамадскі, не дзяржаўны.
Прыватная тэлеграма.
Прыватная справа.
3. Які належыць пэўнай асобе, не грамадству, не дзяржаве.
Прыватная ўласнасць.
П. заказ.
4. Які мае адносіны да асабістага, індывідуальнага валодання, дзейнасці, гаспадаркі і адносін, якія адсюль вынікаюць.
Прыватнае жыццё.
○
Прыватная пастанова (спец.) — пастанова, якая выносіцца судом па пытанні, што не падлягае яго кампетэнцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ско́ры, -ая, -ае.
1. Які адбываецца з вялікай скорасцю, у кароткі прамежак часу; які мае вялікую скорасць.
С. ход.
С. цягнік.
Скоры (наз.) прыбывае да першай платформы.
Скора (прысл.) ідзе.
2. перан. Здольны хутка працаваць, дзейнічаць; схільны спяшацца (разм.).
С. ў рабоце.
Да стала — с., а на сенажаць — хворы (прыказка).
3. Які адбываецца ў кароткі час, тэрмін.
С. ад’езд.
4. Які павінен адбыцца хутка.
Да скорага спаткання!
◊
На скорую руку (зрабіць што-н.; разм.) — хутка і неакуратна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Quot homines, tot sententiae
Колькі людзей, столькі думак.
Сколько людей, столько мнений.
бел. Кожны чалавек свой розум мае. Кожны свайго розуму пробуе. Што галава, то і розум.
рус. Сто голов, сто умов. Что голова, то ум. У каждого Фила та своя в уме палата. Сколько голов ‒ столько умов. Друг он мой, а ум у него свой. Всяк живёт своим умом. У всякого барона своя фантазия.
фр. Autant de têtes autant d’avis (Сколько голов, столько умов).
англ. So many men, so many minds (Сколько людей, столько мнений).
нем. Soviel Köpfe, soviel Sinne (Сколько голов, столько умов). Viel Köpfe, viel Sinne (Много голов, много умов).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Quod satis est, cui contingit, nil amplius optet
У кожнага ёсць дастаткова, не трэба шукаць/жадаць большага.
У каждого есть достаточно, не надо искать/желать большего.
бел. Хто мала жадае, той многа мае. Курка/певень па зярнятку збірае і сыта/сыт бывае.
рус. От добра добра не ищут.
фр. Quand on est bien il faut s’y tenir (Когда хорошо, надо за это держаться).
англ. Let the man who has enough for his wants, desire nothing more (Пусть тот, у кого есть необходимое, больше ничего не желает).
нем. Sei zufrieden mit dem Gut, das du hast (Будь доволен добром, которое у тебя есть).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Omnia tempus habent
Усё мае [свой] час.
Всё имеет [своё] время.
бел. Будзе час ‒ будзе і квас, не ўсё за раз. Будзе пара ‒ вырасце трава. Свой час ягадзе, свой час баравіку.
рус. Всякое семя сеют в своё время. Всему своё время. Вали/жни овёс, как затрещит; отдавай девку, пока верещит. До поры до времени не сеют семени. До поры ‒ у норы, а в пору ‒ в нору.
фр. Chaque chose a son temps (Каждая вещь имеет своё время).
англ. Shake the tree when the fruit is ripe (Тряси дерево, когда созреют плоды).
нем. Alles Ding hat seine Zeit (Всякой вещи своё время).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)