Ліша́й 1 ’хвароба скуры’ (ТСБМ, Шат., Сцяшк., ТС, Сл. ПЗБ), ’лішайнік’ (ТСБМ, ТС). Укр. лиша́й ’хвароба скуры’, рус. лиша́й ’лішай’, цвяр., пск. ’гнойны струп на галаве’, польск. liszaj, liszal ’хвароба скуры’, liszajec, liszaje ’лішайнік’; н.-луж. lišaj, lišajca, lišawka, lišawica, в.-луж. lišej, lišawa, чэш. lišej, lišaj, ганацк. leší ’хвароба скуры’, славац. lišaj, lišäj ’тс’, ’мёртвая галава (насякомае)’; славен. lišȃj, серб.-харв. ли̏шај, lȉšalj, макед. лишај, балг. ли́шай, ли́шей ’лішайнік’, ’лішай’. Прасл. lišajь ’хвароба скуры, скурная высыпка, прышчынак’ > ’лішайнік’ (Слаўскі, 4, 489–490; у Скока (2, 308): ’лішайнік’ > ’скурная хвароба’, што здаецца менш верагодным) утворана ад прасл. lix‑ъ (гл. лі́ха) і суф. ‑ějь (Фасмер, 2, 506; БЕР, 2, 444–445). Махэк₂ (336) генетычна супастаўляе разглядаемую лексему са ст.-грэч. λειχήν ’лішай’ (< λείχω ’ліжу’), у якой, аднак, цяжка растлумачыць пераход xʼ < gh̯, і знаходзіць аснову яе ў мар.-славац., ганацк. liša ’агонь, полымя’ (параўн. літ. liepsnà ’полымя’ < і.-е. *leip‑siā — хвароба пачыналася пачырваненнем скуры. Аднак ён не адмаўляе і паходжання лексемы ад прасл. lix‑ъ.

Ліша́й 2 ’толькі’ (Федар. 1), рус. паўн. лиша, лишо, лише ’толькі, як толькі’ і семантычна блізкія рус. лишь, укр. лише, лиш ’толькі, усяго толькі’, ’як толькі’. Усх.-слав. Узыходзіць да формы параўнальнай ступені н. роду лише ад лихо < lixъ. Да ліха (гл.). Канчатковае ‑й з’яўляецца займеннікавай і прыслоўнай прасл. часціцай ‑i (‑jь), параўн. аналагічна серб.-харв. ondaj, tadaj, славен. tukaj, včeraj, польск. tutaj, dzisiaj, укр. тогдий, тудий, тутичкай (ESSJ SG, 1, 107, 314, 315).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Fünfziger

m -s, -

1) пяцідзеся́ты ну́мар; пяцьдзеся́т

2) мужчы́на ва ўзро́сце 50– 60 год

3) толькі pl пяцідзеся́тыя гады́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

sowíe

cj

1) (такса́ма) як і..., а такса́ма

er ~ séine Fréunde — ён, як і яго́ сябры́

2) як то́лькі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

Vórwand

m -(e)s, -wände наго́да, прычы́на; адгаво́рка

er nimmt das zum ~, um… — гэ́та для яго́ [яму́] то́лькі прычы́на [наго́да], каб…

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

Wíldfang

I

m -(e)s, -fänge (то́лькі што) зло́ўлены дзі́кі звер

II

m -(e)s, -fänge гарэ́за, сваво́льнік, дураслі́вец

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

ledwie

ледзь; ледзьве-ледзьве; ледзь-ледзь; як толькі;

ledwie widoczny (słyszalny) — ледзь бачны (чутны);

ledwie umie czytać — ён ледзьве ўмее чытаць;

ledwie (co) wyszedł, a już ... — ён толькі выйшаў, і ўжо...;

ona ma ledwie pięć lat — ёй усяго пяць год

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

прэзента́цыя

(лац. praesentatio)

1) падача, прад’яўленне для аплаты грашовага дакумента;

2) публічнае прадстаўленне чаго-н. толькі што створанага (фільма, друкаванага выдання і інш.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

экспрэ́с

(англ. express, ад лац. expressus = узмоцнены)

поезд, судна або аўтобус, якія ідуць з найбольшай скорасцю і робяць прыпынкі толькі на буйных станцыях.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

◎ Празрэ́ткі (мн. л.) ’прыстасаванне для навівання пражы на вал красён’ (стаўб., Сл. ПЗБ). Апісанне прыстасавання адсутнічае, таму можна выказаць толькі некаторыя меркаванні. Да рэдкі?

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чуть

1. нареч. (едва, еле) ледзь, ле́дзьве;

чуть вспо́мнил ледзь (ле́дзьве) успо́мніў;

чуть живо́й ледзь жывы́;

чуть заме́тная улы́бка ледзь прыме́тная ўсме́шка;

2. нареч. (немножко) тро́шкі, кры́шку;

чуть поумне́л тро́шкі (кры́шку) паразумне́ў;

пи́ща была́ чуть посо́лена е́жа была́ тро́шкі (кры́шку) пасо́лена;

3. союз як то́лькі, ледзь то́лькі;

чуть кто скри́пнет, я услы́шу як то́лькі хто ры́пне, я пачу́ю;

чуть опозда́ешь, он уже́ руга́ется крыху́ спо́знішся, ён ужо́ сва́рыцца;

◊

чуть свет до́світкам, на до́світку, на зо́лку;

чуть-чу́ть ледзь-ле́дзь;

чуть что ледзь што;

чуть (бы́ло) не… траха́ не…;

чуть ли не… траха́ не…, ама́ль не…, здае́цца ці не…

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)