заззя́ ць сов. засия́ ть; засверка́ ть; заблиста́ ть, заблесте́ ть;
на не́ бе заззя́ лі зо́ ркі — на не́ бе засия́ ли (засверка́ ли, заблиста́ ли) звёзды;
заззя́ лі во́ чы шча́ сцем — засия́ ли глаза́ сча́ стьем
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ты́ цкаць несов. , разг. ты́ кать, сова́ ть;
◊ т. у нос — ты́ кать (сова́ ть) в нос;
па́ льцам т. — па́ льцем ты́ кать;
т. у во́ чы — ты́ кать в глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́ есці , -ем, -есі, -есць; -едзім, -есце, -едуць; вы́ еў, -ела; вы́ еш; -едзены; зак. , што.
1. З’есці ўнутраную частку чаго-н.
В. начынку.
Не варты выедзенага яйца (не мае ніякага значэння; разм. ).
2. З’есці ўсё, што знаходзіцца ў чым-н.
В. міску крупніку.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв. ). Пашкодзіць, разбурыць чым-н. едкім.
Кіслата выела дзірку ў тканіне.
Дым выеў вочы (стала балюча глядзець ад дыму).
|| незак. выяда́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асушы́ ць , асушу́ , асу́ шыш, асу́ шыць; асу́ шаны; зак. , што.
1. Зрабіць сухім.
А. балота.
2. Выпіць тое, што змяшчаецца, знаходзіцца ў чым-н. (разм. ).
А. бакал.
◊
Асушыць вочы — перастаць плакаць (высок. ).
Асушыць слёзы каму-н. — суцешыць (высок. ).
|| незак. асу́ шваць , -аю, -аеш, -ае і асуша́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е.
|| наз. асушэ́ нне , -я, н. і асу́ шка , -і, Д М -шцы, ж. (да 1 знач. ; спец. ); прым. асуша́ льны , -ая, -ае (паводле 1 знач. ; спец. ).
Асушальныя работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нае́ хаць , -е́ ду, -е́ дзеш, -е́ дзе; -е́ дзь; зак.
1. на каго-што . Наткнуцца на каго-, што-н. у час язды.
Н. на пешахода.
2. (1 і 2 ас. адз. не ўжыв. ). Прыехаць у вялікай колькасці.
К вечару наехалі госці.
3. перан. , на што . Ссунуцца са свайго месца, засланіўшы сабой што-н. (разм. ).
Шапка наехала на вочы .
|| незак. наязджа́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е.
|| наз. нае́ зд , -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэ́ ры , -ая, -ае.
1. Колер, які атрымаўся ад змяшэння чорнага і белага, колер попелу.
Ш. матэрыял.
Шэрыя вочы .
Шэрае неба.
Ш. кот.
Ш. твар (бледны, з зямлістым адценнем).
2. перан. Пасрэдны, знешне і ўнутрана не цікавы.
Шэрае існаванне.
Ш. раман.
3. перан. Малакультурны, неадукаваны (разм. ).
Ш. чалавек.
4. перан. Пра надвор’е: хмурны.
Шэрае надвор’е.
Шэрая раніца.
|| памянш. шэ́ ранькі , -ая, -ае.
|| наз. шэ́ расць , -і, ж. (да 2 і 3 знач. ).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утаро́ піць (вочы , позірк на каго -н , што -н ) den (bewé gungslosen, stá rren) Blick auf etw. , auf j-n rí chten; etw. j-n á nstarren
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
затума́ ніцца verné beln vi (s ), sich in Né bel hüllen; перан sich verschlé iern, sich verdú nkeln, sich trüben;
во́ чы затума́ ні ліся die Á ugen verschlé ierten sich
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
зіхце́ ць , зіхаце́ ць
1. (блішчэць ) fú nkeln vi , blí tzen vi , glí tzern vi ;
яго́ во́ чы зіхця́ ць sé ine Á ugen lé uchten [fú nkeln];
2. (пералівацца ) schí llern vi ; reflektí eren vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Казні́ ць ’гаварыць, дзяўбці’ ў вывазе «казні яму, ці не казні…» (полац. , Нар. лекс. ), ’у вочы ці за вочы клясці, зневажаць’ (КЭС , лаг. ). Як паралель можна прывесці не вельмі дакладнае рус. казниться ’пакутаваць, мучыцца душою’. Другасны дзеяслоў ад казнь , засведчаны ў значэнні загад, павучэнне і інш.’ падобных зах.-слав. польск. уст. kaźń , дыял. kaźń , kaźnia , в.-луж. , н.-луж. kazń , в.-луж. kaznja , ст.-чэш. , ст.-славац. kázn , якія, як і слав. kazn ’пакаранне і інш.’, да kazati (утваральная аснова ‑kaz‑ , яшчэ да тэматычнага пашырэння на ‑a‑ti ), гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 173. Фасмер (2, 161) думаў пра першаснае значэнне ’загад’ і пра вялікую верагоднасць сувязі з kajati (sę) . Бел. слова — інавацыя на базе страчанай або запазычанай з польск. лексемы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)