Абл. Раніцай. Амаль ніхто не спаў, бо ўсе ведалі, што ўранні пачнецца бой за Мінск.Мележ.Восень. Уранні дзеткам не так смачна і доўга спіцца, як увесну і ўлетку.Гарэцкі.Стала холадна, усё цела працялі дрыжыкі: і не так ад таго, што вада ўранні халодная, як ад трывогі — што там, за ракой?Кухараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
і¹, злуч.
1.спалучальны. Злучае аднародныя члены сказа, а таксама часткі складаназлучанага сказа.
Мір і дружба.
На дварэ было і сыра, і холадна.
Пачатак быў зроблены, і, трэба сказаць, пачатак нядрэнны.
2.пералічальны. Злучае асобныя члены пералічэння.
І шыла, і мыла, і прала, і ткала — і ўсё языком (з нар.).
3.выніковы. Злучае сказы, якія суадносяцца як дзеянне і вынік.
Прайшоў дождж, і трава адразу зазелянела.
4.супраціўны. Злучае сказы і члены сказа ў супраціўным паведамленні.
Мужчына, і плача.
Ён хацеў стаць на ногі і ўпаў.
5.уступальны. Ужыв. ў знач., блізкім да злучніка «хоць» («хаця»).
І не складаная задача, а падумаць над ёй трэба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
reserviert
[-vi:rt]
1.a стры́маны
2.adv стры́мана;
sich ~ verhálten* быць стры́маным; хо́ладна ста́віцца (zu, gegenüber D – да каго-н., чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
зя́бка, прысл.
1. Адчуваючы холад. Старшына зябка захінуўся ў шынель.Быкаў.Стала халадней, людзі зябка паціскалі плячамі і хуталіся ў лёгкае адзенне.Лынькоў.
2.безас.узнач.вык.Холадна. Ля вушэй свішча вецер, пранізвае наскрозь. Зябка.Асіпенка.На двары так зябка, што хочацца хутчэй зайсці ў цёплы кароўнік абагрэцца.Дуброўскі.
3.безас.узнач.вык., каму-чаму. Пра адчуванне холаду. Мне зябка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пастале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць сталым; памужнець. Цяпер Ліда пасталела і трымалася ў адносінах да настаўніка стрымана і нават як бы трохі холадна.Колас.Леташнія васьмікласнікі сталі дзевяцікласнікамі. Пасталелі, паразумнелі. Пачалі больш сур’ёзна ставіцца да ўсіх пытанняў школьных і жыццёвых.Дубоўка.Што за карысць, што малады і прыгожы, калі кручаны і невядома калі пасталее.Чорны.Я дарос, пасталеў на вайне.Таўлай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
све́жа,
1.Прысл.да свежы (у 4, 5 і 6 знач.).
2.безас.узнач.вык. Халаднавата, даволі холадна. У пакоі свежа, хвоі, стоячы каля самых акон, не дапускаюць у дом лішняга сонца.Лужанін.Было ціха і свежа, над возерам слаўся туман.Грахоўскі.// Пра адчуванне прахалоды кім‑н. Дзверы ў хату і ў сен[е]чкі стаялі расчыненыя, з двара ішоў холад, і было свежа ў босыя ногі.Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
oziębić się
oziębi|ć się
зак. астыць, астудзіцца;
stosunki między nami się ~ły — адносіны паміж намі астылі;
~ło się — пахаладала, стала холадна
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
што́сьці
1.род. чаго́сьці мест.неопр. что́-то, не́что;
ш. ціка́вае — что́-то (не́что) интере́сное;
ён чы́мсьці незадаво́лены — он че́м-то неудовлетворён (недово́лен);
2.нареч. что́-то;
ш. хо́ладна сяго́ння — что́-то хо́лодно сего́дня
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
го́рача,
1.Прысл.да гарачы (у 1, 3 знач).
2.безас.узнач.вык. Пра высокую нагрэтасць паветра. На дварэ горача. □ У паветры ўжо адчуваўся подых блізкай восені. Днём усё яшчэ было горача. Затое ноччу дацінаў холад.Асіпенка.Нібы ля сонца, горача на полі, Плугі дымяцца ад гарачыні.А. Астапенка.
3.безас.узнач.вык., каму і без дап. Пра адчуванне кім‑н. гарачыні, якая ідзе ад чаго‑н. моцна нагрэтага. З адчыненых дзвярэй школы валіла пара, горача было сядзець у суконных світках, у кажухах.Лобан.— Горача, — пачуўся з-за коміна звонкі дзіцячы голас.Чорны.// Пра адчуванне гарачыні ў целе ад наплыву моцных пачуццяў, перажыванняў і пад. Ад радасці ўнутры горача робіцца.Бядуля.[Візэнеру] рабілася і горача і холадна, калі ён думаў аб гэтай звышснайперскай кулі нябачнага стралка.Шамякін.
4.безас.узнач.вык., каму і без дап. Цяжка, многа бяды, клопату. Натхніцелі санацыйнага рэжыму добра разумелі, што заўтра ім будзе яшчэ больш горача на «крэсах усходніх», чым сёння, і гэта парахавая бочка рана ці позна павінна будзе, нарэшце, узарвацца.Майхровіч.
•••
Аж небу горача (стане, будзе і пад.) — пра самую высокую ступень інтэнсіўнасці якога‑н. дзеяння або дзейнасці. — І потым наносім такія моцныя ўдары, што аж небу горача робіцца, — лічачы, што размова скончана, устаў Карніцкі.Паслядовіч.
Ні холадна ні горачакаму — пра раўнадушныя адносіны, адсутнасць цікавасці да чаго‑н. Дзед Астап проста сніць свае турэцкія баталіі, ад якіх цяпер нікому ні холадна ні горача.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)