Туля́г ‘вялікае воблака, хмара’ (І. Пташнікаў), туля́х ‘светлае воблака ў пагодлівы дзень’ (віл., ЛА, 5), туля́г, тулягі́ ‘воблакі’ (віл., ЛА, 2). Да туля́цца (гл.), метафара на базе туляга ‘вандроўнік, валацуга’, параўн. іншыя метафарычныя назвы хмар і аблокаў: дзед (мін., ЛА, 2), буго́р (гом., ЛА, 2); апошняе Непакупны (Мовознавство, 1998, 2–3, 62–77) параўноўвае з літ.gùburas ‘бугор’, ‘хмара’ і адпаведнымі з’явамі ў іншых мовах, што дазваляе трактаваць іх як семантычную індаеўрапейскую ўніверсалію. Форма м. р. туляг, магчыма, пад уплывам во́блак м. р. (Некр. і Байк. і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
іржаны́іржаны́, ‑ая, ‑ое.
Жытні, аржаны. Пахла прэллю са страхі, токам, свежай, нядаўна памалочанай іржаной саломай.Мележ.Над спелым іржаным полем, хаваючы сонца і блакіт неба, павольна паўзла густая хмара.Мыслівец.Люблю я прыволле Шырокіх палёў, Зялёнае мора Ржаных каласоў.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заху́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Шчыльна абхінуць, укрыць чым‑н. Стоцкі ўжо захутаў галаву ў жорсткую інтэрнацкую коўдру, маўчаў.Карпюк.Маёр паправіў на хлопчыку коўдру, захутаў.. дачку.Даніленка.//перан. Абвалачы (пра хмары, дым і пад.). Неба захутала суцэльная нерухомая хмара.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
о́блакоср.
1. во́блака, -ка ср.; (туча)хма́ра, -ры ж.;
грозово́е о́блако навальні́чная хма́ра;
дождевы́е облака́ дажджавы́я во́блакі (абло́кі);
кучевы́е облака́ кучавы́я во́блакі (абло́кі);
2.перен. (клуб дыма, пыли и т. п.) во́блака, -ка ср., хма́ра, -ры ж.;
дымово́е о́блаковоен. дымаво́е во́блака;
3.перен. цень, род. це́ню м.; хмуры́нка, -кі ж.;
о́блако гру́сти цень сму́тку;
◊
с облако́в свали́ться з не́ба звалі́цца;
под облака́ми пад не́бам;
до облако́в да не́ба;
уноси́ться в облака́, носи́ться в облака́х луна́ць у надхма́р’і.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
rainy
[ˈreɪni]
adj.
1) дажджлі́вы, мо́кры
rainy fall (weather) — дажджлі́вая во́сень
2) дажджавы́, які́ нясе́ дождж
rainy cloud — дажджава́я хма́ра
•
- rainy day
- save for a rainy day
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
7.у знач.наз.цёмная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. Памяшканне для арыштаваных, карцар (уст.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ахмуры́ць ’падмануць, ашукаць’ (Юрч. Сін., 31), рус.охмурить. Да хмура//хмара, параўн. польск.ochmurzyć (ochmurzać) ’пакрыць хмарамі; зрабіць панурым, атуманіць, напусціць туману; ашукаць’; магчыма, жаргонная пераробка пачатку слова, параўн. арг.шмурыць з дурыць, шмурак з дурак. Гл. ахмурэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тума́жыцца ‘хмарыцца’ (ТС). У аснове слова, відаць, назоўнік *тумага, параўн. укр.тума́ ‘цёмная хмара’, валын.тумо́йу туманʼі́ти ‘быць у змрочным настроі’ (Арк.), гл. ту́мны. Менш верагодна — у выніку кантамінацыі лексем тума́ніцца і кула́жыцца ‘станавіцца пахмурным (пра надвор’е)’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бязгу́чны, ‑ая, ‑ае.
Які не суправаджаецца гукам, бясшумны. Пад раніцу з захаду паднялася цёмная хмара. Цяжкая, шырокая, яна павольна ўздымалася ў неба, гасячы зоры. Аб ёй дагадаліся па водблісках далёкіх бязгучных маланак.Галавач.На маладой асінцы лісце дрыжала, але дрыжанне гэтае зусім было бязгучнае.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)