zmienny
zmienn|y
1. зменлівы; пераменны; няўстойлівы; нясталы;
~а pogoda — няўстойлівае надвор’е;
~y wiatr — пераменны вецер;
~е szczęście — здрадлівае шчасце;
~y charakter — няўстойлівы характар;
2. тэх. пераменны;
prąd ~y — пераменны ток;
3. ~а ж. мат. пераменная
~е koleje losu — зменлівасць лёсу
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
фармірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., каго-што.
1. Выпрацоўваць у каго‑н. адпаведныя рысы характару, светапогляд і пад. Фарміраваць характар. □ Час фарміруе людзей, але, хочаш ці не хочаш, людзі адказваюць за час. Карпаў. Не прафесія, якая б рамантычная яна ні была, фарміруе паэтычны талент. «Полымя».
2. Арганізоўваць, ствараць (калектыў, установу і пад.). Фарміраваць у рад. Фарміраваць кабінет. // Арганізоўваць вайсковае падраздзяленне, камплектуючы людзьмі і матэрыяльнай часткай. У кашарах узнік адпраўны пункт. Тут выдавалі зброю, фарміравалі атрады, прызначаліся камандзіры. Мікуліч. [Уладзік Каржакевіч:] — Паны конніцу фарміруюць, добра плацяць. Крапіва.
3. Састаўляць (поезд), счэпліваючы ў адпаведным парадку вагоны. Варта было паглядзець на .. [Віталя] ў тыя хвіліны, калі ён фарміраваў ці расфарміроўваў таварныя саставы, што бесперапынна прыбывалі на вузел. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
character
[ˈkærəktər]
n.
1) хара́ктар -у m.; нату́ра f.
a man of character — чалаве́к з хара́ктарам
a shallow, changeable character — плы́ткі, няста́лы хара́ктар
2) мара́льная сі́ла, самаапанава́насьць, сумле́ннасьць f.
3) рэпута́цыя f.; до́брая рэпута́цыя
4)
ры́са, асаблі́васьць f.
5) пазы́цыя, я́касьць, фу́нкцыя f.
to serve in the character of secretary — выко́нваць фу́нкцыю сакратара́
6) геро́й -я m., ро́ля f.; дзе́йная асо́ба; акто́р -а m., акто́рка f.
7)
а) асо́ба -ы m. & f., індывідуа́льнасьць f.
б) дзіва́к -а́ m., тып -а m.
a bad character — цёмны тып
8) знак -а m., лі́тара, лі́чба f.; гіерогліф -а m.
9) по́чырк -у m.
10) сты́лі дру́ку або́ пісьма́ (напр. кіры́ліца, лаці́нка)
11)
а) характары́стыка f.
б) пісьмо́вая рэкамэ́ндацыя
•
- in character
- out of character
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
adversary
[ˈædvərseri]
1.
n., pl. -saries
1) супраці́ўнік -а, во́раг -а m.
2) спабо́рнік, супе́рнік -а m.
Who is our adversary in this week’s soccer game? — Хто бу́дзе на́шым спабо́рнікам у футбо́льнай гульні́ на гэ́тым ты́дні?
2.
adj.
варо́жы, непрыя́зны, антаганісты́чны
The hearings are not to be adversary in character — Слу́ханьні не паві́нны мець варо́жы хара́ктар
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
mold
I [moʊld]
Brit. mould
1.
n.
1) ліце́йная фо́рма, фо́рма для пе́чыва
2) хара́ктар -у m., склад -у m.
3) праві́дла n. (для капелюша́, бо́та)
2.
v.t.
адліва́ць у фо́рму, фармава́ць
II [moʊld]
Brit. mould
1.
n.
цьвіль, пле́сьня, бро́сьня f. (на ва́дкасьці)
2.
v.i.
цьвісьці́, пакрыва́цца цьві́льлю; пле́сьнець; брасьне́ць
III [moʊld]
Brit. mould, n.
ры́хлая гле́ба
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
цвёрды
1. твёрдый;
~дае це́ла — твёрдое те́ло;
2. жёсткий;
ц. ваго́н — жёсткий ваго́н;
3. перен. твёрдый; сто́йкий;
ц. хара́ктар — твёрдый (сто́йкий) хара́ктер;
~дая рука́ — твёрдая рука́;
~дыя ве́ды — твёрдые зна́ния;
~дае абяца́нне — твёрдое обеща́ние;
○ ц. зы́чны — твёрдый согла́сный;
ц. знак — твёрдый знак;
◊ ~дае сло́ва — твёрдое сло́во;
стая́ць на ~дай гле́бе (~дым гру́нце) — стоя́ть на твёрдой по́чве
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
-не́будзь, часціца ў складзе неазначальных займеннікаў і прыслоўяў што‑небудзь, хто‑небудзь, куды‑небудзь і пад. (Гарэц., Некр. і Байк., БРС, ТСБМ, Бяльк.), таксама дыял. ‑нібу́дзь ’тс’ (Цых.), укр. ‑не́будь ’тс’, рус. ‑нибу́дь ’тс’. У выніку кантамінацыі выразаў тыпу хто б ні быў і *хто‑будзь, гл. укр. хто‑будь (часцей будь‑хто) ’тс’, польск. kto bądź ’тс’, параўн. яшчэ ст.-бел. лечатсѧ в кого нибѫди (XVI ст.), дзе выступае форма загаднага ладу 3‑й ас. адз. л. ад быць (Карскі 2-3, 269); адмоўе ў складзе гэтых выразаў мае ўзмацняльны (афектыўны) характар (ESSJ SG, 2, 323, насуперак Фасмеру, 3, 72, які бачыць тут параўнальную функцыю).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
До́ля. Рус. до́ля, укр. до́ля, польск. dola, славац. doľa, балг. доля. Прасл. дыял. *dolʼa ’тс’. Звычайна звязваецца з і.-е. *del‑ ’аддзяляць і да т. п.’ (Слаўскі, 1, 154–155; Бернекер, 1, 209; Траўтман, 44) і параўноваецца з літ. dalìs ’частка, доля’, dalýti ’дзяліць’, усх.-літ. dalià ’частка’, ст.-інд. dalam ’частка, кавалак’ і г. д. Гл. яшчэ Фасмер, 1, 526. Мартынаў (Лекс. балтызмы, 26–27) лічыць, што доля (бел., укр. і польск. лексемы) — гэта рэзультат пранікнення літ. (усх.-балт.) dalià (г. зн. запазычанне). Паводле Мартынава, даказаць прасл. характар гэтай лексемы цяжка, тым больш што яна не этымалагізуецца на слав. глебе, а літ. dalìs, dalià суадносіцца з дзеясловам dalýti, dalinti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дуб 1 ’дуб’. Рус. дуб, укр. дуб, польск. dąb, чэш. dub, серб.-харв. ду̑б, ст.-слав. дѫбъ. Прасл. *dǫbъ, дуб’ (падрабязны агляд форм і семантыкі гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 95–97). Паводле Трубачова, прасл. *dǫbъ — гэта назва-эўфемізм, якая звязана з лексікай з шырокай семантыкай: *dǫbrava, *dъbrь. У аснове ляжыць і.-е. *dheu̯bh‑ ’глыбокі’, але Трубачоў разумее *dǫbъ як іншасказальнае слова: першапачаткова ’нізіннае (дрэва)’. Сюды адносіцца і бел. дуб ’вялікі човен’ (Бяльк.), рус. дуб, укр. дуб. Прасл. характар маюць *dǫbiti (бел. дубі́ць і г д.); гл. Трубачоў, там жа, 91–92; прасл. dǫbina (у тым ліку бел. дубі́на, рус. дуби́на, укр. дуби́на).
Дуб 2 ’вялікі човен’. Гл. дуб 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Казі́цца ’нараджаць казлянят, прывесці прыплод’ (Бяльк.; мядз., Нар. сл., 60). Рус. зах.-бран., цвяр., калін. козиться, серб.-харв. kòziti, kòziti se, макед. кози се, балг. дыял. кози, кози се ’тс’. Нягледзячы на супадзенне форм дзеяслова ў незалежных арэалах, нельга меркаваць аб старажытным паходжанні слова, паколькі не выключаецца адносна позняе ўтварэнне па вядомай мадэлі. Аднак аргументаў на карысць позняга паходжання слова таксама няма. Архаічны характар утварэння можна пацвердзіць літ. ožinótis, ožkúotis у тым жа значэнні, што і слав. лексемы. Гэта дазваляе прапанаваць прасл. рэканструкцыю: koziti (sę) для разглядаемага слова са значэннем ’нараджаць казлянят’. Значэнне ’прывесці прыплод’ (у Бялькевіча) можна разглядаць як другаснае; больш ясна такое значэнне развіваецца ў дзеяслова каціцца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)