Verbum

Табло́ ’шчыт са светлавымі сігналамі або надпісамі’ (ТСБМ). Праз рускую мову з франц. tableau ’карціна, выява; табліца, дошка’, якое з’яўляецца памяншальнай формай ад table ’дошка, табліца’ < лац. tabula ’тс’ (ЕСУМ, 5, 500; Голуб-Ліер, 475).

Жанда́р. Рус. жандарм, укр. жандар, жандарм, польск. żandarm, дыял. żandar (ёсць у Карловіча), в.-луж. žandarm, чэш. žandarm, дыял. і кніжн. зняваж. žandar, славац. žandar, славен. žandar, žandȃrm, серб.-харв. жа̀нда̄р, жа̏ндар, жа̀ндарм, жа̏ндарм, балг. жанда́р, жанда́рин, жанда́рм, макед. жандар, џандар, жандарм ’тс’. У XIX ст. (Гіст. лекс., 245) з польск., дзе з франц. gendarme (з XV ст.) ’воін цяжкай кавалерыі’ < gens dʼarmes ’людзі са зброяй’. Блох-Вартбург (287), магчыма, праз ням. Gendarm, дзе з канца XVIII — пачатку XIX ст. (Пауль, 232). Рус. жандарм (з 1711 г. < франц.) ’конны воін’ > ’жандар’ магло зрабіць уплыў на бел. націск. Канчатковае м магло быць утрачана ў крыніцы запазычання ў слав. мовы, хутчэй у ням., бо з франц. менш было шырокіх непасрэдных кантактаў. З другога боку, магчыма ўтрата м у выніку аналогіі да слоў тыпу арандар, уладар, гаспадар, друкар (Вярхоў, Назоўнікі на ‑ар (‑яр) у беларускай мове, 1970, 27).

Бала́да. Рус. балла́да, укр. бала́да. Запазычанне з франц. ballade (параўн. і архаічнае рус. балад). Гл. Фасмер, 1, 117 і падрабязна MESz, 1, 231; Клюге, 46; Шанскі, 1, Б, 25. Параўн. таксама італ. ballata (паўн.-італ. ‑ada).

Бардзю́р ’абрамленне, кайма і г. д.’ Рус. бордю́р (з XVIII ст.), укр. бордю́р. Новае запазычанне (напэўна, праз рус. мову) з франц. bordure ’тс’ (а гэта вытворнае ад bord ’край’). Фасмер, 1, 193; Шанскі, 1, Б, 167.

Дэмакра́тыя ’дэмакратыя’ (БРС). Рус. демокра́тия, укр. демокра́тія. Лічыцца запазычаннем з франц. démocratie або ням. Demokratie (< лац. < грэч.). Гл. Фасмер, 1, 498; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 67. Але націск лепш тлумачыць польск. уплывам (параўн. польск. demokracja).

Канто́ра ’калгасная канцылярыя’ (Сцяшк.), ’аддзел прадпрыемства з арганізацыйна-гаспадарчымі функцыямі’ (ТСБМ, Яруш.). З рус. контора ’тс’, якое з ням. Kontor або з гал. kantoor < франц. comptoir ’бюро’, ’прылавак’ < compter ’лічыць’ (Фасмер, 2, 313; Слаўскі, 2, 47).

◎ Капля́р — сапсаванае капрал (Мал.), якое, відавочна, праз польск. мову запазычана з франц. caporal або ням. Kaporal — абодва з італ. caporale с саро ’галава’, мн. лік сарога; параўн. таксама і с.-лац. caporalis ’капітан’ (Слаўскі, 2, 59).

Карнава́л (ТСБМ) ’перыяд часу ад каляд да масленіцы (Сцяшк.). Запазычанне з франц. carnaval, якое ў сваю чаргу з італ. carnevale (з лац. carnem levare ’выдаляць, пазбаўляцца мяса’). Параўн. польск. mięsopust ’пост’ (Брукнер, 220; Слаўскі, 2, 81).

Лянце́й ’танец — яго танцуюць ланцужком’ (нараўл., Мат. Гом.), ляньця́й ’від танца другой палавіны XIX ст.’ (беш., Касп.). Рус. лансье, алан. ланце, польск. lansjer. Запазычаны з франц. lansier ’кадрыля’ (Фасмер, 2, 552), ’від кантрданса’ (Слаўскі, 4, 49).

Масоны: «то такіе людзі, которые калдуюць з чартамі, а чартэ́ ім грошы прыносяць» (Федар. 1). Да масон ’член масонскай секты, ложы’ (ТСБМ), якое з польск. mason < франц. maçon ’каменяр’ < с.-лац. mationes cementarii (Фасмер, 2, 578).