Вы́вадак (БРС, Інстр. III, Цых.), укр. ви́водок, рус. вы́водок. Ад вы́вад ’тс’; параўн. укр. ви́від ’вывадак, род’, рус. вывод ’тс’, вытворнага ад выво́дзіць ’прыводзіць, нараджаць (пра птушак, звяроў)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Выраза́ць (БРС, Касп., Яруш.), выры́звацца ’з’яўляцца (аб калоссях, усходах)’ (малар., стол., Выг. дыс.), вырэ́звацца ’ўзыходзіць (пра сонца)’ (Шатал.). Гл. рэзаць. Апошняе значэнне — украінізм; параўн. вирі́зуватися ’выходзіць (аб месяцы)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Асяні́ць ’нечакана ўзнікнуць (пра думку)’. Магчыма, з стараславянскай праз старарускую ці рускую. Стараславянскае слова ўтворана ад сѣнь ’цень’ (гл. сенцы) са значэннем ’пакрыць ценню’, ’прыкрыць, захаваць’ > ’сайсці звыш’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Ашу́драны, ошу́драны ’многа, але дрэнна апрануты’ (лельч., Цыхун, вусн. паведамл.), укр. жытом. о̂шу́драні ’вылінялы’ (пра птушак) (Ніканчук, Бел.-укр. ізал., 61). Відаць, звязана з шудравы ’не гладкі, шурпаты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ранда́к ’саматканая суконная ў клетачкі спадніца’ (пух., Мат. дыял. канф.). Значэнне слова адназначна сведчыць пра зыходнае андарак (гл.), трансфармаванае ў выніку дээтымалагізацыі, магчыма, пад уплывам рабак 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Расхлябяста́цца ’разрагатацца’ (Сл. рэг. лекс.). Да экспрэсіўнага дзеяслова з шырокай семантыкай хлябястаць (гл.), параўн. варыянт з “іканнем” хлібістаць (chlibistać) ’хлюпаць (пра ваду); рагатаць’ (Варл.), варыянт хлябаць, хлябтаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэпута́цыя ’агульная думка, якая склалася пра каго-небудзь’ (ТСБМ). Ст.-бел. репутацыя ’рэпутацыя’ < ст.-польск. reputacyja ’тс’ < лац. rĕpŭtātio ’абдумванне; разважанне’ < rĕpŭto ’абдумваць; разважаць’ (Булыка, Лекс. запазыч., 136).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сэ́рдак ’безрукаўка на аўчыне’ (Сцяшк.), сэрда́к ’кароткае жаночае суконнае адзенне’ (палес., ЛА, 4; Сакал.). Гл. сардар пра ўнутраную форму ці народнаэтымалагічнае асэнсаванне сведчыць сярэ́днік ’жаночая куртка’ (Жд. 2).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
найти́I сов.
1. знайсці́, мног. пазнахо́дзіць; (подыскать, подобрать) знайсці́, адшука́ць; падабра́ць; (придумать в результате размышлений) знайсці́; (обнаружить, открыть, изобрести) знайсці́, вы́найсці; (определить путём умозаключений, вычислений) знайсці́; (выбрать, уделить для чего-л. время) знайсці́; вы́лучыць; вы́браць;
2. (обнаружить, заметить) уба́чыць, знайсці́, мног. пазнахо́дзіць; (застать) заста́ць;
он нашёл у неё челове́к два́дцать госте́й ён заста́ў у яе́ чалаве́к два́ццаць гасце́й;
3. (получить, обрести) знайсці́, атрыма́ць;
найти́ примене́ние знайсці́ прымяне́нне;
3. (прийти к заключению) знайсці́, палічы́ць; (усмотреть) уба́чыць, угле́дзець; (счесть, признать) прызна́ць, палічы́ць, знайсці́;
врач нашёл его́ здоро́вым ура́ч прызна́ў (палічы́ў, знайшо́ў) яго́ здаро́вым;
как вы его́ нахо́дите? яко́й вы ду́мкі пра яго́ (што вы пра яго́ ду́маеце?); см. находи́тьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
звалачы́ся, ‑лакуся, ‑лачэшся, ‑лачацца; ‑лачомся, ‑лачацеся; зак.
Разм.
1. Сысці куды‑н. Карова невядома куды звалаклася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сысціся, сабрацца адусюль у адно месца (пра ўсіх, многіх).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)