Ветраць ’прасушвацца, праветрывацца, знаходзіцца на ветры’ (КТС), вятрэ́ець (безасаб.) ’знаходзіцца, сушыцца на ветры’ (Нас.), рус. кастр. ве́трять ’сохнуць на ветры’; ’засыхаць, чарствець (аб хлебе)’; ’віцца на ветры’, чэш. větrati распадацца, выветрывацца (аб скале)’. Непераходны дзеяслоў стану, утвораны ад назоўніка větrь (гл. вецер) і суфікса ‑a‑ti, які пасля быў выцеснены прадуктыўным суф. ‑i‑ti (< ‑ě‑tі), гл. ветрыць 1. Да яго семантычна блізка стаіць бел. пятрэ́ць ’сохнуць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Асяро́ддзе. Утворана прэфіксальна-суфіксальным шляхам ад кораня, прадстаўленага ў слове сярэдзіна (гл.); *o‑serd‑ьje. Пазней утвараецца і слова асяродак ’цэнтр. стрыжань’ таксама з цыркумфіксам, аднак у гэтым выпадку прэфікс фактычна ўтрачвае значэнне; магчыма, першапачатковае значэнне слова асяродак было такое ж, як і асяроддзе, што тлумачыць прэфіксальнае а‑. Тады асяродак ’тое, што знаходзіцца вакол сярэдзіны’ > ’тое, што знаходзіцца ў сярэдзіне’. Аналагічныя словы і значэнні ва ўкраінскай мове.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сядзець дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Займаць такое становішча, пры якім тулава апіраецца на што-н. сваёй ніжняй часткай.

    • С. на лаўцы.
    • С. вярхом (на кані).

  2. Пра птушак, насякомых: знаходзіцца на якім-н. месцы, не рухаючыся.

    • Ластаўкі сядзяць на правадах.

  3. Знаходзіцца, быць дзе-н., у якім-н., месцы (пра людзей і прадметы).

    • С. цэлы дзень дома.
    • Куры сядзяць запёртыя ў хляве.
    • Хлеб сядзіць у печы.

  4. Знаходзіцца ў якім-н. стане або займацца чым-н.

    • С. без работы.
    • С. без хлеба (галадаць).
    • С. з хворым дзіцем месяц.
    • С. за вязаннем.
    • С. за чарцяжамі.

  5. Быць у зняволенні; быць пазбаўленым свабоды.

    • С. у турме.
    • С. на гаўптвахце.

  6. Знаходзіцца, размяшчацца дзе-н.

    • Шыбы ў вокнах сядзяць няшчыльна.
    • Пад сасной сядзіць баравік.

  7. Глыбока ўпіўшыся куды-н., аставацца там.

    • Стрэмка сядзіць у пальцы.
    • Куля сядзела вельмі глыбока ў назе.

  8. Пра адзенне: добра аблягаць фігуру.

    • Сукенка сядзіць прыгожа.
    • Вось дзе сядзіць хто-што ў каго (размоўнае, неадабральнае) — пра каго-, што-н., што прычыняе вялікія клопаты, непрыемнасці.
    • Сядзець у дзеўках (размоўнае) — доўга не выходзіць замуж.

|| назоўнік: сядзенне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

прыгарадны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да прыгарада; знаходзіцца ў прыгарадзе. Прыгарадныя жыхары. Прыгарадны завод. Прыгарадны раён. // Які знаходзіцца паблізу горада. Прыгарадны лес. Прыгарадная зона. ▪ Пачалася аблава па ўсім гарадку і па прыгарадных вёсках. Чорны.

2. Які мае адносіны да транспартных зносін паміж горадам і прыгарадам. Прыгарадныя касы. Прыгарадны поезд.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

балгарскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да Балгарыі, балгараў. // Які знаходзіцца ў Балгарыі. Балгарская Акадэмія навук. // Выраблены ў Балгарыі. Балгарскія сувеніры.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

загуменны, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца за гумном, за гумнамі. Мінуў .. [Няміра] платы і выйшаў на загуменную дарогу. Чорны.

•••

Варона загуменная гл. варона.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дырэкцыя, ‑і, ж.

Кіруючы орган прадпрыемства, установы на чале з дырэктарам. Дырэкцыя завода. Дырэкцыя тэатра. // Памяшканне, дзе знаходзіцца кіраўніцтва прадпрыемства, установы.

[Ад лац. directio — кірунак.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

блакіраваны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад блакіраваць.

2. у знач. прым. Які знаходзіцца ў блакадзе, ахоплены блакадай. Блакіраваны горад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крэсавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да крэсаў, знаходзіцца на крэсах. Крэсавыя сёлы і вёскі аж кішэлі паліцыянтамі, рознымі канфідэнтамі. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

надброўе, ‑я, н.

Частка лба, якая знаходзіцца над брывамі. Выявілася, што пашкоджаны ў .. [байца] былі не самыя вочы, а ўсе надброўе. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)