інкаса́тар, ‑а, м.
Касір, які займаецца прыёмам і выдачай грошай і каштоўнасцей, галоўным чынам па-за ўстановай.
•••
Банкаўскі інкасатар — асоба, якая збірае выручку ў магазінах і здае яе ва ўстановы Дзяржбанка СССР.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задзі́рыстасць, ‑і, ж.
Схільнасць да боек, спрэчак; задзірлівасць. Можа, таму і не падняўся чалавек па службовай лесвіцы вышэй вартаўніка. За свой крыклівы голас .. і задзірыстасць. Ермаловіч. Заядлая задзірыстасць бліснула ў .. вачах. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аквапла́н, ‑а, м.
Невялікі спартыўны плыт, які служыць для слізгацення спартсмена па вадзе на буксіры за самаходнымі суднамі. У .. [секцыі воднага спорту] дзесяткі юнакоў і дзяўчат авалодваюць майстэрствам ваджэння скутэраў, гоначных маторных ладак, аквапланаў. «Звязда».
[Ад лац. aqua — вада і planum — плоскасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суве́й, ‑я, м.
Разм. Гурба снегу, намеценая ветрам. Вясновае сонца з вятрамі ў хаўрусе Зганялі сувеі з зямлі. Кірэенка. Салдат ёмка поўз па сувею, падміргваючы дзеду, да калючага дроту за сялом. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́мнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Абл. Шуснуць, уваліцца. Дзядзька Антон бухнуў ломікам па засаўцы, і маса шамнула ўніз, за апалубку. Місько. Гэта ж Каця, а не Зіна, шамнула залетась у праломку. Кудравец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вплотну́ю нареч.
1. шчы́льна, шчы́тна, ушчыльну́ю, усуты́ч; (с сущ. м. и ср.) да са́мага, (с сущ. ж.) да са́май, ве́льмі блі́зка;
парохо́д подошёл вплотну́ю к при́стани парахо́д падышо́ў да са́май пры́стані;
2. перен. (непосредственно) непасрэ́дна; (всерьёз) усур’ёз; (как следует) як ма́е быць; (по-настоящему) па-сапра́ўднаму;
подойти́ к вопро́су вплотну́ю падысці́ да пыта́ння непасрэ́дна;
на́до приня́ться за рабо́ту вплотну́ю трэ́ба ўзя́цца за рабо́ту як ма́е быць (па-сапра́ўднаму).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ На́ша ’кіслае малако’ (Мат. Маг.). Няясна; магчыма, да наш (гл.), параўн. эўфемізм нашаннб (нашъ‑онъ‑нб) ’кал, дрэнь’ (Нас.); сувязь з рус. няша ’іл, рэдкая гразь; плесня, цвіль’, якое выводзяць з комі naša ’пена, асадак, гушча, іл’ (Фасмер, 3, 95), нягледзячы на значную фармальную і семантычную блізкасць, здаецца праблематычнай, перш за ўсё па лінгвагеаграфічных меркаваннях; па семантычных меркаваннях цяжка звязаць з літ. naša ’ўраджай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хварэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
1. на што, чым і без дап. Быць хворым на якую‑н. хваробу. [Оля:] — Бацька здаўна хварэе на сэрца. Мележ. Стары жыватом хварэў. Лось. [Нахлябіч] пеша ў горад хадзіў.., аж хварэў пасля гэтакай нялюдскай дарогі. Чорны.
2. перан.; за каго-што. Трывожыцца, непакоіцца аб кім‑, чым‑н. Хварэць за план. □ Тое, што .. [Наташа] хварэла за поспехі і няўдачы брыгады, было звычайным праяўленнем яе натуры. Краўчанка. Усім, хто меў дачыненне да калгаса і хварэў за яго лёс, зрабілася не па сабе. Ясна, сіласу было мала. Ермаловіч. // чым. Востра перажываць што‑н. Сапраўдны паэт, на думку Янкі Лучыны, неразлучны са сваім народам, ён тужыць яго тугою, хварэе яго хваробамі. Ларчанка. // на што, чым. Мець які‑н. недахоп, якую‑н. слабасць. Я быў нехлямяжы, сарамлівы і гарачліва, затоена хварэў на самалюбства. М. Стральцоў. [Максім:] — Можа, [Сашка] проста хварэе нездаровай цікавасцю. Машара.
3. перан.; за каго-што. Хвалявацца за чые‑н. спартыўныя поспехі. Па тэлевізары перадавалі футбольны матч. Клаўдзія Пятроўна пачала бурна хварэць за мінскае «Дынама». Васілёнак.
•••
Хварэць душой — трывожыцца за каго‑, што‑н.
Хварэць на пана — весці сябе фанабэрыста, высакамерна ў адносінах да каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нажоўка ’невялікая пілка’, Пяткевіч тлумачыць па-польску ’piłka t. zw. złodziejska’ (Пятк.), рус. ножо́вка ’тс’. Да нож, нажовы ’які мае адносіны да нажа’, хутчэй за ўсё ў выніку семантычнай кандэнсацыі атрыбутыўнага спалучэння тыпу нажовая пі́лка, параўн. тураўск. ножо́ва ха́тка ’похва для нажа’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́слыж ’рыба верхаводка’ (гарадоў, Нар. лекс.). Магчыма, звязана з на́стлыш ’вада пад снегам’ (Касп.), якое можна зразумець і як ’ верхаводка ’вада паверх лёду’ (хутчэй за ўсё ад насцілиць ’накрываць, пакрываць’); іншая версія — ад сліж ’назва невялікай рыбкі, што плавае па паверхні вады’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)