Scherz

m -es, -e жарт

~ tréiben* — жартава́ць, дураслі́віць

auf éinen ~ éingehen* — адклі́кнуцца на жарт

~ beiséite! — жа́рты на бок [без жа́ртаў]!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

hinüber=

аддз. дзеясл. прыстаўка, указвае на рух у напрамку ад таго, хто гаворыць: hinübergehen* перахо́дзіць (на той бок)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

меда́ль, ‑я, м.

Знак пераважна ў выглядзе металічнага кружка з якім‑н. рэльефным адбіткам і надпісам для ўзнагароды за асаблівыя заслугі, баявыя і працоўныя подзвігі. Медаль «За адвагу». Медаль «За працоўную доблесць». □ Тры стужкі — адзнакі аб раненнях, ордэны і медалі на гімнасцёрцы самі сабой сведчылі аб .. шляху [Паходні] ў гады вайны. Хадкевіч. // Падобны знак, які выдаецца за выдатныя поспехі ў вучобе або пераможцам конкурсаў, спаборніцтваў. Залаты алімпійскі медаль. □ Уладзімір Ільіч ганарыўся залатым медалём, які ён атрымаў разам з атэстатам сталасці. Чарнышэвіч. // Падобны знак, выпушчаны ў памяць аб якой‑н. гістарычнай падзеі або ў гонар выдатнага дзеяча.

•••

Адваротны бок медаля гл. бок.

[Фр. médaille.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перапаўзці́, ‑зу, ‑зеш, ‑зе; ‑зём, ‑зяце; пр. перапоўз, ‑паўзла, ‑паўзло; заг. перапаўзі; зак., што, цераз што і без дап.

1. Перамясціцца паўзком цераз што‑н., на другі бок чаго‑н., з аднаго месца на другое. Перапаўзці дарогу. Перапаўзці цераз насып. Перапаўзці ў іншае месца. □ Недалёка між елак [Мікола і Таня] заўважылі маленькую палянку. Цішком перапаўзлі туды. Новікаў.

2. перан. Разм. Павольна, з цяжкасцю перайсці, перабрацца цераз што‑н., на другі бок чаго‑н., з аднаго месца на другое. Танкі перапаўзлі цераз акопы. □ Сонца, якое так нядаўна .. села амаль на паўночным захадзе, перапаўзло, хаваючыся за далягляд, на паўночны ўсход. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адваро́тны

1. (не лицевой) обра́тный, оборо́тный;

адваро́тны бок — обра́тная (оборо́тная) сторона́;

2. (противоположный) обра́тный;

адваро́тны сэнс — обра́тный смысл;

раскла́сці ў адваро́тным пара́дку — расположи́ть в обра́тном поря́дке;

3. мат. обра́тный;

адваро́тная велічыня́ — обра́тная величина́;

4. разг. (отвратительный) проти́вный, отвра́тный;

○ адваро́тная прапо́рцыя — обра́тная пропо́рция;

адваро́тная сі́ла зако́на — юр. обра́тная си́ла зако́на;

◊ у адваро́тным вы́падку — в проти́вном слу́чае;

адваро́тны бок медаля́ — обра́тная сторона́ меда́ли

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ракірава́цца

(фр. roquer, ад roc < перс. roch = ладдзя)

рабіць адначасова ход каралём і ладдзёй, калі караля пераносяць цераз адно поле ў бок ладдзі, а ладдзю пераносяць цераз караля і ставяць побач з ім (пры гульні ў шахматы).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

гідрата́ксіс

(ад гідра- + таксісы)

перасоўванне аднаклетачных і каланіяльных раслін і некаторых жывёл у бок большай або меншай вільготнасці (напр. лічынкі некаторых насякомых пры высыханні глебы пранікаюць у глыбейшыя яе слаі).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

◎ Назна́йніцу ’навыварат’ (смарг., Шатал.; свісл., Сцяшк. Сл.), таксама назнинок, назнинку ’тс’ (Нас.), параўн. рус. найзнинку ’тс’. З на+*ізнаніцу, апошняе з на́ніц ’навыварат’ (гл.), у выніку дээтымалагізацыі збліжана са знаць ’ведаць’, параўн. знийніца ’выварат, левы бок матэрыі’ (Сцяшк. Сл.); аналагічна на‑знанок, параўн. знинок, знинка ’тс’, гл. Фасмер, 3, 123. Параўн. найліхоўніцу (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ *Палю́тка 1, палу́тка, полютка, полутка ’капусная галоўка’ (Сл. Брэс.), полу́дка, полутка, полу́док ’тс’ (ТС). Ад пол- ’палова’. Адносна суфіксацыі параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 134. Дакладная словаўтваральная паралель у серб.-харв. палутак ’палавінка’, полутка ’паўшар’е’.

◎ Палю́тка 2 ’сцягно’ (Сл. Брэс.). Параўн. польск. poletek ’сала; бок тушы, кавалак’ < ро/ес ’тс’ < прасл. роШь (гл. поуць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прыле́глы

1. прилега́ющий, прилежа́щий, примыка́ющий, сме́жный;

~лыя зе́млі — прилега́ющие (прилежа́щие, примыка́ющие, сме́жные) зе́мли;

2. мат. прилежа́щий;

п. бок — прилежа́щая сторона́;

3. (подпорченный — о зерне и т.п.) подопре́лый, подопре́вший; лежа́лый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)