◎ Клу́мпы ’драўляны абутак на драўлянай падэшве’ (Сл. паўн.-зах.)., Балтызм. Параўн. літ.klumpės ’тс’ (там жа, 2, 480). Гл. клумбы, клембы. Бел.клумпы, клумбы, клёмбы, польск.klumpte, kłompie ’тс’, рус.пск.клумба ’тс’ лічацца балтызмамі. У якасці крыніцы прыводзяцца літ.klumpė, klumpis, kliimbė, klumbis ’чаравік на драўлянай падэшве або цалкам драўляны’, лат.klumpąs ’тс’ (Зданцэвіч, LP, 8,∼342; Урбуціс, Baltistica, V (I), 61; Лаўчутэ, Балтизмы, 30–31). Аб паходжанні балтыйскіх форм гл. Фрэнкель, 275; Тапароў, K–L, 78–79.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уссадзі́ць, ‑саджу, ‑садзіш, ‑садзіць; зак.
1.каго. Падняўшы, пасадзіць, паставіць на што‑н. [Боганчык:] — Я вам не Янук. Янука ўссадзілі на калёсы, дык яму... усё роўна, ці ў камендатуру, ці на могілкі пад Сушкава...Пташнікаў.// Дапамагчы каму‑н. узабрацца на што‑н. высокае. Уссадзіць на стог сена.
2.што. Шчыльна пасадзіць, надзець на што‑н. Уссадзіць сякеру па тапарышча.//Разм. З цяжкасцю адзець што‑н. цеснае, вузкае. Наперадзе.. смешна скакала на адной назе маленькая дзяўчынка — ніяк не магла ўссадзіць скінуты чаравік.Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шнуро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы, ж.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. шнураваць.
2.Рмн.‑ровак. Шнур або шнурок на якім‑н. адзенні і пад., пэўным чынам размешчаны, працягнуты, а таксама прашнураванае месца. Скрозь слой бруду на блясе цьмяна віднеўся малюнак: бліскучы бот, а побач — чаравік без шнуровак.Карпюк.Шнуроўка колеру зары, Пагляд, што бляск рубінавы, І сарафан агнём гарыць, Каралі — арабініны.Ляпёшкін.//Уст. Частка жаночай сукенкі, якая сцягваецца шнурком; гарсэт. Мураўёўна нізка звесіла галоўку, Бо занадта зацягнулася ў шнуроўку.Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узла́зіць, узле́зці
1. (наверх) hináufklettern vi (s) (у напрамку ад таго, хто гаворыць); heráufklettern vi (s) (у напрамку да таго, хто гаворыць); erklímmen* vt;
2.разм (апранацца –ўлазіць, налазіць):
чараві́к не узла́зіць der Schuh lässt sich nicht ánziehen* [passt nicht]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
boot1[bu:t]n.
1.чараві́к, бот
2.BrE бага́жнік (у аўтамабілі)
3.infml вы́спятак
♦
die with one’s boots on паме́рці на сваі́м пасту́;
get the bootinfml быць зво́льненым;
the boot is on the other footBrE стано́вішча змяні́лася карэ́нным чы́нам (ранейшыя падначалены і начальнік памяняліся ролямі)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
1. Пракалоць, праткнуць наскрозь. [Юрка] тады са злосцю поркае прутком у зямлю і чуе, што прапароў свой чаравік, дастаў аж да нагі.Пташнікаў.
2. Панесці глыбокую рану, пракалоць чым‑н. вострым. [Талаш:] — А ведаеш, Саўка не такі ўжо прапашчы чалавек. Вось жа не сказаў Васілю пра нас, хоць злодзей і канакрад. З нажом кінуўся, бок прапароў.Колас.— Я таксама памагаў будаваць ім хату, ды нагу сабе прапароў цвіком.Масарэнка.
3. і без дап. Пароць некаторы час (гл. пароць у 1–3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насо́к, ‑ска, м.
1. Пярэдняя частка абутку, панчох і пад. Востры насок бота.// Пярэдняя частка ступні. [Андрэй] то кідаўся ўпрысядкі, то ўздымаўся на наскі і хвацка ішоў за дзяўчынай.Дуброўскі.Зарэцкі падняўся з крэсла, паківаўся на насках і выйшаў з пакоя.Хомчанка.
2. Пярэдняя частка якога‑н. прадмета (звычайна вузкая). Насок напільніка. □ Пракос ад пракосу аддзяляўся густою бародкаю травы, якое не падцінаў насок касы...Гартны.
3.Памянш.да нос; маленькі нос.
4.пераважнамн. (на́скі, ‑оў). Тое, што і шкарпэткі. Шура разувае чаравік, здымае .. насок.Навуменка.Ён пакаваў чамадан, а яна спяшалася давязаць яму наскі.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Санда́лі ’лёгкія летнія туфлі без абцасаў, якія зашпільваюцца раменьчыкамі’ (ТСБМ), санда́лы, сандалэ́, санда́лі (Сл. ПЗБ), санда́л (Сл. Брэс.) ’тс’. Ст.-бел.сандаль ’сандаля’, ст.-слав., рус.-ц.-слав.сан(ъ)далии, рус.санда́лии, прастамоўнае санда́ли. Першакрыніца слоў — грэч.σανδάλιον ’драўляны чаравік’, якое прыйшло з Усходу (Фасмер, 3, 556; Булыка, Лекс. запазыч., 113). У суч. бел. м. формы з мяккім ‑л‑, магчыма, запазычаны праз рускае пасрэдніцтва, з цвёрдым — праз польскае, параўн. sandały ’сандалі’, sandał адз. л., якія, як мяркуе Фасмер (там жа), запазычаны з захаду; параўн. італ.sandala ад лац.sandalium.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Búndschuh
m -(e)s, -e уст. сяля́нскі чараві́к
2) -(e)s гіст. «Бундшу» (салянскі рэвалюцыйны саюз у Германіі ў 15–16 ст.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Látsche
I
[-a-]
f -, -n
1) (ха́тні) панто́фель
2) стапта́ны чараві́к
3) разм.зневаж. чалаве́к з ця́жкай [няўклю́днай] пахо́дкай
II
f -, -n бат. сасна́ го́рная
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)