це́рціся, тру́ся, трэ́шся, трэ́цца; тро́мся, траце́ся, тру́цца; цёрся, цёрлася; тры́ся; незак.
1. Церці сябе чым-н.
Ц. ручніком.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухацца, дакранаючыся да паверхні іншага прадмета.
Крыгі церліся адна аб адну.
Змазаць дэталі машыны, каб не церліся.
3. перан. Знаходзіцца дзе-н., каля каго-н. без пэўнага занятку, ацірацца (разм.).
Хлапчукі церліся каля машыны.
|| зак. паце́рціся, патру́ся, патрэ́шся, патрэ́цца; патро́мся, патраце́ся, патру́цца; патры́ся.
|| аднакр. цярну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, церняце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тарта́к ’лесапільны завод’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Вруб.), ’лесапілка’ (Жд. 2; пруж., Ск. нар. мовы), терта́к ’тс’ (Вруб.). З польск. tartak ’лесапільны завод’ ад дзеепрыметніка tarty ’цёрты’ < trzeć ’церці’ (гл. церці), старое значэнне ’пілаваць’ (Борысь, 628; Трубачоў, Ремесл. терм., 377), параўн. тарчыца ’дошка’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́ніца ‘жанчына, якая трэ лён’ (ганц., Сл. ПЗБ, Лексика Пол.), трэ́льніца ‘мяльшчыца’ (Жд. 1). Суфіксальнае ўтварэнне ж. р. на ‑ніца, апошняе слова, відаць, на аснове дзеепрыметніка *trelъ ад *terti > це́рці (гл.). Аналагічна в.- і н.-луж. trělnica ‘тс’ ад trěć/trěś ‘церці’ (Шустар-Шэўц, 1527).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мяздры́ць ’біць, церці, каб зрабіць мяккім’, ’біць безупынна’ (КЭС, лаг.). Утворана ад мяздра́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасце́рць ’абцерці, сцерці’ (Бяльк.). Да церці (гл.). Прэфікс ‑па‑ абазначае працяглую дзею, якая ўжо завяршылася.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́льніца ‘жанчына, якая трэ лён’ (Жд. 1). Да це́рці (гл.). Параўн. траля, тра́льня < тра́лля (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́церак ’месца ў пасевах збажыны, дзе ляжаў чалавек’ (Яшк.). Ад выцерці (гл. церці) з суф. ‑ак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
grate2 [greɪt] v.
1. це́рці (на тарцы);
grated apple/cheese цёрты я́блык/сыр
2. скрэ́бці, скрабці́, скрэ́баць; скрыпе́ць; скрыгата́ць;
grate one’s teeth скрыгата́ць зуба́мі
3. (on/with) раздражня́ць, дзе́йнічаць на не́рвы;
Her voice grates on me. Яе голас раздражняе мяне.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Трэ́нне ‘кастрыца, цвёрдыя адходы пры апрацоўцы валакна’ (Сл. ПЗБ, Трух.). Узыходзіць да *ter‑ьn‑ьje < прасл. *terti > це́рці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ума́заць, умажу, умажаш, умажа; зак., што.
1. Запэцкаць, забрудзіць. Умазаць лоб у сажу. □ [Сашка] вунь ужо ўюном палез паміж машын і пад машыны. І ўмажа што-небудзь, абавязкова ўмажа, не вопратку, дык рукі. «Беларусь». Боганчык стаў церці рукамі вочы — згледзеў, што чорныя пальцы: умазаў, калі бег праз гарэлы сасоннік. Пташнікаў.
2. Замацаваць што‑н. устаўленае растворам гліны, цэменту. Умазаць кацёл у печ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)