turn the volume up/down уключы́ць/вы́ключыць гу́чнасць
4.том;
a volume of poetryтом паэ́зіі;
a work in 3 volumes пра́ца ў трох тама́х
♦
speak volumes гавары́ць пра мно́гае; гавары́ць больш чым сло́вы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
volume
[ˈvɑ:ljəm]
n.
1) кні́га (сэры́йнага вы́даньня), том -у m.
2) аб’ём -у m., абыймо́n.
3) вялі́кая ко́лькасьць, ма́са f.
Volumes of smoke poured from the chimneys — Клубы́ ды́му валі́лі з каміно́ў
4) Mus. паўната́, сі́ла гу́ку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
энцыклапе́дыя, ‑і, ж.
1. Навуковае даведачнае выданне ў выглядзе слоўніка, дзе звычайна даюцца асноўныя звесткі па ўсіх або па асобных галінах ведаў. Музычная энцыклапедыя. Медыцынская энцыклапедыя. Вялікая Савецкая Энцыклапедыя. □ Наталля Пятроўна, зноў сеўшы ў крэсла, праглядала том энцыклапедыі.Шамякін.// Мастацкі твор, які шырока і ўсебакова адлюстроўвае жыццё. «Новую зямлю» [Я. Коласа] справядліва называюць энцыклапедыяй жыцця беларускага селяніна канца XIX — пачатку XX стагоддзя.Навуменка.
2.Кніжн. Прыведзены ў сістэму агляд розных раздзепаў, галін якой‑н. навукі, уводзіны ў курс якой‑н. навукі. Экзамен па энцыклапедыі права.
[Ад грэч. enkýklios paidéia — навучанне па ўсяму кругу ведаў.]
•••
Хадзячая энцыклапедыя — пра адукаванага чалавека, які валодае самымі разнастайнымі ведамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́тым ’праз некаторы час’ (ТСБМ, Шпіл., Нас., Касп., Сл. ПЗБ), по́том (ТС), по́тымака ’тс’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел.потымъ, потомъ ’тс’, рус.пото́м, укр.по́тім, чэш., славац.potom, славен.potȅm, серб.-харв.pòtom, макед.дыял.потом, в.-луж.potom, н.-луж.pótom. Утворана ў выніку зрашчэння прыназ. по- (гл. па‑) ’пасля’ і ўказ. займ. той (гл.), М. скл. тым (*tъjь > ст.-бел.тый), варыянт том.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Qui pro quo
Адзін замест другога/Гэты замест таго.
Один вместо другого/Этот вместо того.
бел. Гэты пра воз, а той пра коз. Хто ў боб, хто ў гарох. Хто ў лес, хто па дровы.
рус. Я говорю про Ивана, а ты про болвана. Я не о том пел, а ты не о том слушал. Ты ближе к делу, а он про козу белу. Кто про Фому, кто про Ерёму. Кто в лес, кто по дрова.
фр. L’un tire à hue et l’autre à d’a (Один тянет вкривь, другой вкось).
англ. I speak of cheese and you of chalk (Я говорю о сыре, а ты про мел).
нем. Der eine sagt hü, der andere hoff (Один говорит хю, другой хоф).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
«БЕЛАРУ́СКАЯ САВЕ́ЦКАЯ ЭНЦЫКЛАПЕ́ДЫЯ»
(БелСЭ),
12-томны даведнік па ўсіх галінах ведаў; першая ў гісторыі бел. народа універсальная энцыклапедыя. Выдадзена ў Мінску ў 1969—75 выдавецтвам «Беларуская Энцыклапедыя». У 1976 выпушчаны дадатковы спец.том паказальнікаў (прадметны, імянны, геагр. назваў). У 1—11-м тамах у алфавітным парадку змешчана 34 409 артыкулаў, у канцы 11-га тома надрукаваны дадатак — матэрыялы пра падзеі, што адбыліся за час выдання БелСЭ. 12-ы том цалкам прысвечаны Беларусі, а матэрыялы ў ім размешчаны па тэматычным прынцыпе. Стваральнікі БелСЭ творча выкарысталі вопыт лепшых энцыклапедычных выданняў, метадычныя прынцыпы адбору, апрацоўкі і сістэматызацыі матэрыялаў. Звесткі па ўсіх пытаннях падаюцца ў цеснай сувязі з Беларуссю — з яе прыродай, эканомікай, навукай, гісторыяй, культурай, мастацтвам. Бел.нац. тэматыка ў БелСЭ складае каля 40%. У выданні змешчана каля 12 тыс. ілюстрацый і 672 карты. У напісанні артыкулаў для БелСЭ прынялі ўдзел больш за 5 тыс. аўтараў, з іх больш як 90% навукоўцы Беларусі. Групе стваральнікаў БелСЭ прысуджана Дзярж. прэмія Беларусі 1976. У 1978 дапрацаваныя матэрыялы 12-га тома выдадзены на рус. мове асобнай кнігай «Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка».
Літ.:
Грыцкевіч А., Мальдзіс А. Свята беларускай культуры // Полымя. 1975. № 12.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пласт, -та́м., прям., перен. слой, пласт;
ве́рхнія ~ты́ гле́бы — ве́рхние слои́ по́чвы;
нафтано́сны п. — нефтено́сный пласт;
лексі́чныя ~ты́ — лекси́ческие слои́ (пласты́);
◊ ляжа́ць як п. (~то́м) — лежа́ть пласто́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жа́біць ’перагінаць’ (Юрч., Яўс.), жа́біцца ’моршчыцца, набываць бугрысты выгляд’ (ТСБМ). Рус.кастр., бранск.жа́биться ’карабаціцца’ (СРНГ, Растаргуеў, Бранск.). Вытворнае ад жа́ба1 ў сувязі з уяўленнем пра бугрысты, зморшчаны характар скуры або сагнутыя ногі жывёліны. Бел. і бранск., магчыма, незалежна ад кастр., а таксама ад ярасл.жабиться ’кпіць’, алт. і том.жабить ’лаяць, сварыцца (на каго-н.)’. Параўн. жа́ба2. Грыгор’еў, УЗ Мазыр. ГПИ, 1, 1958, 156; Мяркулава, Этимология, 1963, 77.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мужчы́на, драг.мушчэ́на ’асоба мужчынскага полу’, ’мужны чалавек’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк., Сл. ПЗБ; міёр., Нар. словатв.; драг., КЭС), ласк. мужчы́нка ’тс’ (Шат.). Рус.арханг.мужчи́на (ж. р.) ’тс’, ’селянін’, карэльск. (КАССР) мужчи́нья ’мужчыны’, польск.mężczyzna ’мужчына’, ст.-польск.mężczyzna (зб.) ’мужчыны’. Паўн.-слав. Да муж (гл.). Утворана ад прыметніка mǫžьskъ (Брукнер, 327) і суфікса ‑in‑а (бел.‑ін‑а — гл. Сцяцко, Афікс. наз., 203), ст.-рус.мѫжьщина. Параўн. рус.том.мужски́ ’мужчыны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
replace[rɪˈpleɪs]v.
1. замяня́ць
2. (by/with) замяшча́ць (кім-н./чым-н.);
He was replaced by Tom on the team. Яго ў камандзе замяніў Том.
3. кла́сці/вярта́ць на ме́сца;
He replaced the book on the shelf. Ён паставіў кнігу на месца, на паліцу.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)