пасава́ць

1. (перад кім-н, перад чым-н) schlapp wérden; verságen vi;

2. (падыходзіць) (zusámmen)pássen vi; entspréchen* vi;

◊ гэ́та пасу́е як каро́ве сядло́ das passt wie die Faust aufs Áuge; sich éignen (да чаго-н zu D, für A);

3. спарт pássen vi

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

pad

[pæd]

n.

1) мя́ккая набі́ўка, падкла́дка f.; паду́шка f.

shoulder pad — напле́чнік -а m.

2) мя́ккае сядло́

3)

а) паду́шачка f. (на ступня́х у саба́кі, лісі́цы)

б) ла́па (саба́кі, лісі́цы)

4) ліст бе́лага гарла́чыка

5) блёк папе́ры (для піса́ньня, малява́ньня)

6) паду́шачка для пяча́ткі

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Invenit patella operculum

Знайшла сабе каструля накрыўку.

Нашла себе кастрюля крышку.

бел. Па Юрку і шапка. Які конь, такое і сядло. Які Сава, такая і слава.

рус. По Сеньке и шапка. По горшку и покрышка. Каков Пахом, такова и шапка на нём. Каков дед, таков и обед. Како во лето, таково и сено. По деньгам и молебен, по покойнику концы. По шерсти и собаке кличка. По погудке и пляска. По бабе и брага, по боярыне и говядина. Каково лукошко, такова ему и покрышка.

фр. Trouver couvercle à la marmite (Найти крышку к кастрюле). Les deux font la paire (Двое составляют пару).

англ. Birds of a feather (Птицы одинаковых перьев).

нем. Topf und Deckel (Горшок и крышка; т. е. одно и то же).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

падыхо́дзіць несов.

1. подходи́ть;

2. (подо что-л.) подходи́ть;

3. (оказываться подходящим по размерам, качеству и т.п.) подходи́ть, приходи́ться впо́ру;

4. (о тесте) подходи́ть, поднима́ться;

1-4 см. падысці́;

5. безл., разг. (быть приличным, пристойным) приста́ть; быть к ме́сту;

табе́ не п. так гавары́ць — тебе́ не приста́ло так говори́ть;

◊ п. як свінні́ сядло́ — погов. идёт, как свинье́ седло́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Sáttel

m -s, Sättel

1) сядло́

sich in den ~ schwíngen* — уско́чыць на каня́ [у сядло́]

j-n aus dem ~ hében* — вы́біць каго́-н. з сядла́

◊ fest im ~ sítzen* — перан. займа́ць трыва́лае стано́вішча

2) седлаві́на

◊ er ist in állen Sätteln gerécht — ён ма́йстар на ўсе ру́кі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

spríngen

* vi (s)

1) скака́ць; уско́чыць

in den Sáttel ~ — уско́чыць у сядло́

2) ло́пнуць, трэ́снуць

3) вырыва́цца, пы́рснуць, вылята́ць

Blut sprang aus der Wúnde — кроў пы́рснула з ра́ны

aus dem Stein sprángen Fúnken — і́скры пасы́паліся з ка́мня

4) разм.

fünf Éuro ~ lássen* — раскашэ́ліцца на пяць е́ўра

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

АСАБЛІ́ВЫ ПУНКТ у матэматыцы, 1) Асаблівы пункт крывой, зададзенай ураўненнем F (x, y)=0, пункт M0 (x0, y0), у якім роўныя нулю абедзве першыя частковыя вытворныя функцыі F (x, y) (напр., пачатак каардынат пункт 0). Асаблівы пункт бывае: двайны пры ўмове, што не ўсе другія частковыя вытворныя роўныя нулю; трайны, калі разам з першымі вытворнымі ператвараюцца ў нуль у пункце M0 і ўсе другія вытворныя, але не ўсе трэція вытворныя роўныя нулю; і гэтак далей.

2) Асаблівы пункт дыферэнцыяльнага ўраўнення — пункт, у якім адначасова роўныя нулю лічнік і назоўнік правай часткі ўраўнення d y d x = P (x,y) Q (x,y) , дзе P і Q — неперарыўна дыферэнцавальныя функцыі (гл. Дыферэнцыяльныя ўраўненні). У залежнасці ад паводзін інтэгральных крывых у наваколлі Асаблівага пункта адрозніваюць: вузел, сядло, фокус, цэнтр і інш. 3) Асаблівы пункт. адназначнай аналітычнай функцыі — пункт, у якім парушаецца аналітычнасць функцыі (гл. Аналітычныя функцыі). Адрозніваюць асаблівы пункт ізаляваны (у наваколлі асаблівага пункта няма іншых асаблівых пунктаў), папраўны (ізаляваны асаблівы пункт з канечным лімітам lim z → a f(z) = b ), полюс або неістотна асаблівы пункт (ізаляваны асаблівы пункт і lim z → a f(z) = ∞ , істотна асаблівы пункт (ліміт не існуе). Для мнагазначных аналітычных функцый паняцце асаблівага пункта больш складанае. Кожны асаблівы пункт з’яўляецца перашкодай пры аналітычным прадаўжэнні ўздоўж крывой, якая праходзіць праз яго.

В.І.Громак.

т. 2, с. 18

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

убо́р, ‑у, м.

Убранне, адзенне; строі. Часам гаспадыні бывае лепш. Тады яна злазіць з печы, адкрывае каваныя скрыні, выцягвае адтуль свае уборы. Асіпенка. [Сяргей з Таняй] спыніліся каля палаткі з дзявочымі ўборамі. Машара. Выходзіць Домна Іванаўна — маці паэта, вясковая кабета ў простым чысценькім уборы. С. Александровіч. // Адзенне, убранне, прызначанае на якія‑н. пэўныя акалічнасці. Шлюбныя уборы. □ Усе леснікі былі ўжо ў зборы, у лепшым стражніцкім уборы: У новых куртках са шнурамі, А на грудзінах са знакамі. Колас. // Тое, што і галаўны ўбор. Дождж, я верыў, дабрадзей, І чакаў яго штодзень. Дачакаўся І — на двор, З галавы здымаю ўбор. Калачынскі. // Якое‑н. упрыгожанне або дадатак да ўбрання чаго‑н. Хоць гаспадар і ўздыхнуў па ім [кані], ды зняў сядло з уборам залатым. Дубоўка. // Пра тое, што ўпрыгожвае сабою што‑н. (лісце, снег, іней і пад.). Бярозы былі ў прыгожым уборы, на ветры трапяталася зялёнае, з ружовым адценнем лісце. Гурскі. Пахіліліся галіны пад белым уборам. Лынькоў. Мне на плечы ніцыя акацыі Сыплюць свой пялёсткавы ўбор. Шымук.

•••

Галаўны ўбор — агульная назва рэчаў, якія надзяваюцца на галаву (шапкі, капелюшы і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

pássen

1.

vi

1) падыхо́дзіць, пасава́ць, быць якра́з

2) быць да тва́ру

die Schúhe ~ gut zum Kleid — ту́флі до́бра падыхо́дзяць да суке́нкі

er passt nicht zum Léhrer — ён не прыда́тны быць наста́ўнікам

das passt sich nicht — гэ́та непрысто́йна

◊ das passt wie die Faust aufs Áuge — ≅ гэ́та пасу́е як каро́ве сядло́ [кульба́ка]

3) пасава́ць, перадава́ць мяч

2.

vt прыме́рваць, прымяра́ць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Сядро́ 1 ’палатно ў сетцы’ (ТС). Няясна. Магчыма, збліжэнне з польск. jadro ’сетка для лоўлі рыб альбо птушак, выпуклая яе частка’, кош. jadro ’сетка з матнёй’, ’складка ў адзенні’, ’(рэдкая) тканіна’, чэш. jadro ’ўнутранасць рыбацкай сеткі’, славен. jádran ’матня ў рыбацкай сетцы’, ст.-слав. ꙗдро ’выгін, выпукласць, складка’ (гл. ядро), для якога выводзіцца значэнне ’выпукласць, звісаючая частка, матня’ з першапачатковага ’нешта набухшае, абвіслае’ (гл. Слаўскі, 1, 485–486; ЭССЯ, 6, 43–44; SEK, 2, 324–325). Аднак цяжка вытлумачыць пачатковае с‑ (магчыма, уплыў дзеяслова сядзець, гл. сядро 3).

Сядро́ 2 ’здор’ (брэсц., ЖНС), сюды ж, відаць, ст.-бел. сѧдра: чрева его сѧдра зубъ слоновых, што перакладаецца як ’пласціна’ (Альтбаўэр), сѧдръ: кости его сѧдръ сталныи; подобїѧ сѧдра зубнаго з няясным значэннем (КГС). Параўн. рус.-ц.-слав. сѧдра ’загусцелая вадкасць’, серб.-ц.-слав. сѧдра ’тс’, чэш. sádra ’гіпс’, славац. sadra ’тс’, славен. sadra ’тс’, серб.-харв. са̏дра, се̏дра ’гіпс, вапнавы нацёк’, гідронім балг. Седрач, харв. sedro ’порысты камень’. Апошняе Махэк₂ (535) выводзіць ад кораня *sęd‑ са старадаўнім суфіксам ‑r‑, што фармальна і семантычна магчыма, але як амонім да разгледжаных слоў; сядро < сядзець, г. зн. ’тое, што асела на кішках’, параўн. сала. Гл. яшчэ Фасмер, 3, 825; Скок, 3, 185; Бязлай, 3, 213 (узводзяць да прасл. *sędra, што мае і.-е. паралелі); Вештарт, Лекс. Палесся, 134; Дурыданаў, БЕ, 23, 1–2, 105–108.

*Сядро́ 3, седро́ ’задняя частка штаноў’ (стол., Нар. ск.), ’мянушка чалавека, шырокага ў касцях, з вялікай тазавай часткай’ (Альп.). Словаўтваральны варыянт назоўніка ад сядзець з суф. ‑р‑, параўн. сядло, садно, сядро 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)