разбе́гчыся, -бягу́ся, -бяжы́шся, -бяжы́цца; -бяжы́мся, -бежыце́ся, -бягу́цца; -бе́гся, -бе́глася; -бяжы́ся; зак.
1.(1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра многіх: бягом накіравацца ў розныя бакі.
Дзеці з шумам разбегліся.
2. Прабегчы некаторую адлегласць, каб падрыхтавацца да скачка, пад’ёму і пад.
Разбегся і скочыў.
Перад скачком трэба добра р.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Пра думкі: страціць здольнасць сканцэнтравацца на чым-н.
◊
Вочы разбегліся ў каго (разм.) — не ведае, што выбраць, на чым спыніцца.
|| незак. разбяга́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. разбе́г, -у, м. і разбе́жка, -і, ДМ -жцы, ж. (да 2 знач.).
Разбег самалёта (даўжыня прабегу па зямлі да моманту ўзлёту). Разбежка перад скачком.
◊
З разбегу —
а) набраўшы скорасць, разбегшыся;
б) не змогшы спыніцца пасля бегу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
stóppen
1.
vt
1) спыні́ць, прыпыні́ць; заблакірава́ць
den Lohn ~ — замаро́жваць зарабо́тную пла́ту
2) засяка́ць час (секундамерам)
2.
vi спыні́цца, засто́парыцца
mítten im Satz ~ — спыні́цца на паўсло́ве
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Астанаві́цца ’спыніцца’ (Яруш.), рус. остановиться. Ужыта, відаць, пад рускім уплывам, але наяўнасць слоў станавіць ’ставіць’, станавіцца (БРС) дапускае, што бел. астанавіцца паралельнае ўтварэнне з прэфіксам а‑ ад згаданага дзеяслова. Астаноўка (Яруш.) хутчэй за ўсё з рус. остановка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засто́парыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
Спыніцца, спыніць сваю дзейнасць. Калі застопарылася адна з машын, у ваду пайшлі вадалазы. Лынькоў. // перан. Разм. Затрымацца ў сваім руху, развіцці. Работа застопарылася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
начле́г, -гу м.
1. ночле́г;
спыні́цца на н. — останови́ться на ночле́г;
2. ночно́е ср.;
е́хаць на н. — е́хать в ночно́е
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
суня́цца, суніму́ся, суні́мешся, суні́мецца; суніміся; зак.
1. Перастаць шумець, крычаць і пад.; супакоіцца.
Дзеці суняліся і леглі спаць.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Спыніцца, перастаць дзейнічаць.
Вечарам дождж суняўся.
На душы не сунімаецца трывога (непакоіць, турбуе).
3. Перастаць рухацца; спыніць рух, ход.
Мапеды звярнулі ў лес і суняліся.
|| незак. суніма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прысуня́цца, ‑німуся, ‑німешся, ‑німецца; заг. прысуніміся; зак.
Абл. Трохі суняцца, спыніцца на некаторы час. Яны падыходзілі пад самую Манькоўку. Гарбач прысуняўся і паказаў на першы з канца дом. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наадпачыва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Добра адпачыць. Старая ішла ўгору поруч з.. [Зыбіным], і калі сын запытаўся, ці не спыніцца, перадыхнуць, адказала, што і так — у цягніку — наадпачывалася добра. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аці́хнуць, -ну, -неш, -не; аціх, -хла; -ні; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць цішэйшым (пра гукі, шум і пад.).
Падвечар вуліца аціхла.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Спыніцца, аслабець у дзеянні (пра стыхійную з’яву).
Завея к ночы аціхла.
3. Супакоіцца, прыціхнуць.
Гаспадар аціх.
|| незак. аціха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
не́слух, ‑а, м.
Разм. Непаслухмяны, свавольны чалавек (часцей аб дзецях). — Вярніся, неслух! — пачуў.. [Валодзька] дзедаў загад, але і не падумаў спыніцца. Мележ. — Маўчаць! — крыкнуў настаўнік і загадаў неслухам выйсці за дзверы. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)