◎ Паўрубе́нь ’рубель для прыціскання снапоў або сена на возе’ (ДАБМ, 882). З пирубень, парубень ’тс’ (глыб., віл., докш., мядз., лаг., смаляв., маладз., ДАБМ, к. 289) пад уздзеяннем народнай этымалогіі. Да рубінь, рубіль (гл.). Аб суфіксе ‑ень гл. Сцяцко, Афікс. наз., 38.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́знік, ‑а, м.
1. Той, хто кіруе запрэжанымі коньмі; вазніца, фурман.
2. Той, хто займаецца возніцтвам. Патупаўшы на рынку і не знайшоўшы нікога з Выганаў, Лабановіч старгаваў за рубель возніка.Колас.Некалькі год давялося бацьку працаваць і местачковым балаголам, а потым у купцоў вознікам лясных матэрыялаў.Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Злот, злоты ’польская грашовая адзінка’, адкуль ’манета вартасцю 15 кап’ (Нас., Бяльк.) і г. д. З польск.złoty ’грашовая адзінка (< ’залаты’, гл. золата). Злот, відаць, утварэнне назоўніка шляхам усячэння для падвядзення пад тып назвы іншых грашовых адзінак (рубель, дукат, талер і г. д.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́ўзіна, поўз ты, поўзіньне, пэвзіны, ту́зыны, паўзнік, паўзе, поўзя ’апоўзіны на саламяных стрэхах ці на стагах’ (Мат., Сержп., Дразд., Выг. дыс., Мат. Гом., Сл. Брэс., Шатал.; добруш., ЛА, 2), ’лата (на страсе)’ (Скарбы), ’жэрдкі для замацавання саламянай страхі’ (ваўк., гродз., Сл. ПЗБ), поўз інеі, паўліны, псіўзье ’апоўзіны на стозе, на страсе’ (ТС), паўзе ’жэрдзі’ (Сцяшк. Сл.), паўзнік ’галіны’ (ганц., Сл. ПЗБ), поўзіна ’дубец, галіна’ (Сцяшк. Сл.), по́ўзіпи ’рубель’ (бых., бабр., нараўл., Працы IM, 7). Прасл.*po‑озь, *pchOZъ (< *vęzati, гл. вязаць). параўн. укр.паву з, павзіна, польск.pawąz, pawąz, чэш.pavuz, дыял.ρόζο, ρύζα. славац.ρανίιζ, славен.ρανοζ(α) ’рубель для прыціскання снапоў, саломы’. Збліжэнне з апаўзаць (гл. апоўзіны) — другаснае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́гадаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Зберагчы шляхам эканомнай траты, разліку. Выгадаць кавалак тканіны пры раскроі. Выгадаць лішні рубель.// Атрымаць якую‑н. выгаду, перавагу ў чым‑н. Купляць білеты было позна. Поезд адыходзіў на Урэчча. Нам туды і трэба. Што ж, заплацім крыху штрафу, але выгадаем цэлыя суткі.Сташэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.каго-што. Даць распладзіцца каму-н., разрасціся чаму-н.
Р. трусоў.
Р. парк.
2. У спалучэнні з абстрактным назоўнікам азначае: пачаць рабіць тое, аб чым гаворыцца ў назоўніку (разм.).
Р. доўгую, пустую гутарку.
Р. актыўную дзейнасць.
3.што. Распаліць, раскласці (агонь, вогнішча).
|| незак.разво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз.развядзе́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.) іразво́д, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.).
Пакінуць рубель на р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
това́рныйв разн. знач. тава́рны;
това́рное произво́дство тава́рная вытво́рчасць;
това́рный по́езд тава́рны цягні́к;
това́рный рубльэк. тава́рны рубе́ль;
това́рный вид тава́рны вы́гляд.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чака́нка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. чаканіць.
2.Рмн.‑нак. Рэльефны, па-мастацку выкананы адбітак на паверхні металічных вырабаў. Рубель шыбуе мой Да новай вышыні, Чаканкай залатой Па ўсёй зямлі звініць.Непачаловіч.// Мастацкі выраб з такім адбіткам. Падарыць чаканку.
3. У тэхніцы — апрацаваная паверхня металу, загладжаная шчыліна і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Прыця́гавіч, прыцягваў ’тоўстая вяроўка для ўціскання снапоў, сена на возе’ (смарг., Шатал.; Сл. ПЗБ). Вытворнае ад пры- цягаваць, прыцягваць (гл. цягаць) з суф. ‑іч, ‑іца. Аб суфіксацыі гл. Сцяцко, Афікс. наз., 44–45. Параўн. рус.притяговалышк ’тс’, притягуш ’вяроўка, якой звязваецца, увязваецца нешта’, балг.притягапка ’рубель, уціскаючы сена пры дапамозе вяроўкі’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
RB
=
1.
Reichsbahn – імперская (у Германіі да 1945 г.), дзяржаўная (у былой ГДР) чыгунка
2.
russischer Rubel – расійскі рубель
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)