public

[ˈpʌblɪk]

1.

adj.

1) грама́дзкі

public affairs — грама́дзкія спра́вы

2) камуна́льны (які́ адно́сіцца да гарадзко́е гаспада́ркі)

public service — камуна́льныя паслу́гі

3) публі́чны

public library — публі́чная бібліятэ́ка

public lecture — публі́чная ле́кцыя

4) агу́льнаве́дамы; адкры́ты

The fact became public — Факт ста́ўся агу́льнаве́дамым

public protest — адкры́ты пратэ́ст

5) наро́дны, агульнанаро́дны

public ownership — агульнанаро́днае дабро́

2.

n.

лю́дзі pl. (наагу́л), наро́д -у m.; грама́дзкасьць f.; пу́бліка f.

а) to appeal to the public — апэлява́ць да грама́дзкасьці

б) in public — публі́чна, адкры́та; пры людзя́х

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

дом, ‑а і ‑у; мн. дамы, ‑оў; м.

1. ‑а. Будынак для жылля, размяшчэння устаноў і прадпрыемстваў. Цагляны дом. Будаўніцтва жылых дамоў. □ Дом стаіць воддаль і розніцца ад вясковых хат. Бядуля. Неяк у нядзелю ў Беражках адбылося радаснае гулянне — адразу пятнаццаць калгасных сем’яў спраўлялі ўваходзіны ў новыя дамы. Краўчанка. // перан. Пра ўсё, што можа служыць прытулкам, сховішчам для каго‑, чаго‑н. Гэта звычайная сям’я ў звычайных умовах. Нікуды яны не спяшаюцца: яны ў сваім доме — на лодцы. Маўр.

2. ‑у. Чыё‑н. жылое памяшканне разам з гаспадаркай. Бацькоўскі дом. □ Хто яна і адкуль, Таня сама не ведала. Падабралі яе малую чужыя людзі на вялікай дарозе і далі прытулак у сваім доме. Новікаў. Змарылася... Цяжка старой Тупаць дзень каля дому. Гілевіч. Не спала маці, крактаў на печы бацька. Увесь клопат па дому лёг на яго. Паўлаў. // Сям’я; людзі, якія жывуць у адным памяшканні. Выйсці на суботнік усім домам. □ Пасля такой доўгай разлукі з домам Аленка адчувала сябе шчаслівай. Колас. // перан. Родныя мясціны, родны край. І успомнім былое Народа-героя, Што ў бітвах суровых уславіў свой дом. Колас.

3. ‑а; каго-чаго або які. Як назва дзяржаўнай, грамадскай, культурнай установы, а таксама памяшкання, дзе яна знаходзіцца. Дом калгасніка. Дом мадэлей. Дом культуры. Гандлёвы дом.

4. ‑у. Дынастыя, род. Дом Раманавых.

•••

Дзіцячы дом — вучэбна-выхаваўчая ўстанова для дзяцей, якія не маюць бацькоў.

Жоўты дом (уст.) — бальніца для душэўнахворых.

Заезны дом — тое, што і заезны двор (гл. двор ​1).

Казённы дом (уст.) — а) афіцыйная дзяржаўная ўстанова або служба ў ёй; б) турма.

Публічны дом — у капіталістычным грамадстве: памяшканне, у якім жывуць і прымаюць наведвальнікаў прастытуткі.

Выносіць смецце з дому гл. выносіць.

На дом — дамоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

common

[ˈkɑ:mən]

1.

adj.

1) супо́льны

common interest — супо́льныя зацікаўле́ньні

2) агу́льны, агу́льнапрыня́ты

by common consent — за агу́льнай зго́дай

common knowledge — агу́льнае ве́дама

3) грама́дзкі, публі́чны

common land — грама́дзкая пасе́ка

4) звыча́йны, про́сты, паспалі́ты

common man — звыча́йны, про́сты чалаве́к

5) про́сты, грубы́

common speech — про́стая, груба́я мо́ва

6)

агу́льны

common gender — агу́льны род

common noun — агу́льны назо́ўнік

2.

n.

1) супо́льнае n.

2) звы́чайнае n.

to have nothing in common — ня мець нічо́га супо́льнага

3) агу́льнаграма́дзкая зямля́

4) про́стыя лю́дзі

5) агу́льная стало́ўка (для студэ́нтаў)

the Commons = the House of Commons — ні́жняя пала́та брыта́нскага й канады́йскага парлямэ́нту

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

open​2 [ˈəʊpən] adj.

1. адчы́нены, расчы́нены, адкры́ты;

an open door адчы́неныя дзве́ры;

an open mouth разя́ўлены/адкры́ты рот;

open eyes расплю́шчаныя во́чы;

an open book разго́рнутая кні́га;

an open shirt расшпі́леная кашу́ля;

The flowers are all open now. Кветкі ўжо ўсе параспускаліся.

2. адкры́ты, неперасе́чаны;

open country неперасе́чаная мясцо́васць

3. во́льны, дасту́пны (для наведвання);

open to the public увахо́д во́льны

4. незаня́ты;

Is the vacancy still open? Вакансія пакуль незанятая?

5. адкры́ты, я́ўны, публі́чны;

open hostility адкры́тая/я́ўная варо́жасць;

an open secret сакрэ́т палішыне́ля; сакрэ́т, які́ ўсім вядо́мы; уя́ўная та́йна

6. нявы́рашаны; нявы́значаны, няпэ́ўны;

an open question адкры́тае пыта́нне

7. адкры́ты, шчы́ры;

be open with smb. быць шчы́рым з кім-н.

♦

keep one’s ears/eyes open быць насцяро́жаным/напагато́ве;

He went into it with his eyes open. Ён свядома ішоў на гэта;

welcome smb. with open arms сустрака́ць каго́-н. сардэ́чна/гасці́нна/ве́тліва

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

dom, ~u

м. дом;

do ~u — дамоў, дадому, дахаты;

w ~u — дома;

czuć się jak u siebie w ~u — адчуваць сябе як дома;

dom dziecka — дзіцячы дом, дом дзіцяці;

dom akademicki — студэнтцкі інтэрнат;

powszechny dom towarowy — універмаг (універсальны магазін);

dom wczasowy — дом адпачынку;

dom poprawczy — папраўчая ўстанова;

dom publiczny — публічны дом; дом распусты; бардэль;

dom starców — прытулак для старых людзей;

dom wariatów — перан. разм. вар’яцкі дом; бедлам; дурдом; псіхушка;

zajmować się ~em — займацца гаспадаркай;

pan ~u — гаспадар;

pani ~u — гаспадыня;

z ~u — народжаная (з сям’і; з дому);

z ~u Kowalska — народжаная Кавальская (з сям’і, з дому Кавальскіх)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

АРХІ́Ў

(лац. archivum),

1) установа або яе аддзел, што захоўвае дакументы і арганізуе іх выкарыстанне.

2) Сукупнасць дакументаў, якія з’явіліся ў выніку дзейнасці ўстаноў, прадпрыемстваў і прыватных асоб. Як збор крыніц архіў служыць для навук. даследаванняў, практ. патрэб гаспадаркі і дзярж. кіравання.

Існуюць з глыбокай старажытнасці, іх з’яўленне падрыхтавана вынаходствам пісьменства. У Месапатаміі і М.Азіі археолагі раскапалі ў палацах правіцеляў, іх намеснікаў, дамах прыватных асоб і храмах архівасховішчы адм.-гасп. дакументаў, напісаных на гліняных таблічках. Знойдзены дыпламат. сховішчы стараж.-егіп. фараонаў. Уласна архівы, прыстасаваныя для захоўвання актаў, былі ў Стараж. Грэцыі і Рыме. У 12—13 ст. у Францыі, Іспаніі, Англіі і інш. краінах узніклі т.зв. каронныя архівы пры дварах правіцеляў. Значную ч. гіст. крыніц у гэты час захоўвалі царк. ўстановы. З 16 ст. многія дзярж. ўстановы імкнуліся мець уласныя архівы. У выніку каланізацыі еўрапейцамі зямель і інш. Кантынентаў узніклі буйныя каланіяльныя архівы (напр., Гал. архіў Індый у Іспаніі). З 19 ст. матэрыялы многіх архіваў сталі даступныя даследчыкам, пачало складвацца міжнар. архіўнае супрацоўніцтва. У 1950 на 1-м Міжнар. кангрэсе архіваў зацверджаны статут Міжнар. савета архіваў. З ім супрацоўнічаюць архівісты амаль 120 краін (1994), выдаецца міжнар. час. «Archivum». Найб. архіўныя ўстановы свету: франц. Нац. архіў (Archives Nationales; у Парыжы, з 1794), у Англіі Дзярж. публічны архіў (Public Record Office; у Лондане, з 1838), у ЗША Нац. архіў (Nationales Archives; у Вашынгтоне, з 1934); у ФРГ Федэральны архіў (Bundesarchiv; у г. Кобленц, з 1952); у Польшчы архіў новых актаў (Archiwum Akt Nowych; з 1930) і Гал. архіў стараж. актаў (Archiwum Glówne Akt Dawnych; з 1867; абодва ў Варшаве), Дзярж. архіў Расійскай Федэрацыі (б. Цэнтр. дзярж. А. Кастр. рэвалюцыі, вышэйшых органаў дзярж. улады і органаў дзярж кіравання СССР, Масква), Рас. дзярж гіст. архіў (б. Цэнтр. дзярж. гіст. архіў СССР, С.-Пецярбург) і інш.

На Беларусі першыя архівы ўтвараліся ў княжацкіх замках, манастырах, цэрквах. Пры канцылярыі вял. князёў ВКЛ існаваў архіў — Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Свае архівы мелі гаспадарскія і гарадскія адміністрацыі, магнаты (Радзівілы, Сапегі, Хадкевічы), шляхта, некаторыя заможныя мяшчане. З 2-й пал. 19 ст. дакументы ВКЛ зберагаліся ў Віленскім цэнтральным архіве старажытных актаў і Віцебскім цэнтральным архіве старажытных актаў. У Мінску з 1872 існаваў архіў скасаваных судовых месцаў Мінскай губ. 4.8.1922 створаны Цэнтр. архіў Беларусі (заг. З.Х.Жылуновіч), які кіраваў архіўнай справай у БССР. Праведзены Усебеларускія канферэнцыі архіўных работнікаў (Мінск, 1924, 1927), 1-ы з’езд даследчыкаў бел. археалогіі і археаграфіі (Мінск, 1926). У 1938—60 архіўныя ўстановы ўваходзілі ў сістэму НКУС (МУС) БССР. Навуковае і арганізац.-метадычнае кіраўніцтва архівам ажыццяўляла Гал. архіўнае ўпраўленне пры СМ БССР, пераўтворанае ў 1992 у Камітэт па архівах і справаводстве. У 1994 прыняты закон «Аб нацыянальным архіўным фондзе і архівах у Рэспубліцы Беларусь». На Беларусі 6 цэнтр. дзярж. Архіваў (1995): Нац. архіў Рэспублікі Беларусь, Нац. гіст. архівы Рэспублікі Беларусь у Мінску і Гродне, Бел. дзярж. архіў кінафотафонадакументаў, Бел. дзярж. архіў-музей л-ры і мастацтва, Бел. дзярж. архіў навукова-тэхн. дакументацыі. Абласныя архівы і іх філіялы захоўваюць дакументы мясц. устаноў, арг-цый, прадпрыемстваў, калгасаў і інш. (гл. адпаведныя арт., напр., Дзяржаўны архіў Брэсцкай вобласці). Існуюць таксама архівы АН Беларусі, КДБ Рэспублікі Беларусь. Рукапісы і гіст. дакументы захоўваюцца таксама ў бібліятэках, музеях і навук. установах. Буйныя комплексы дакументаў па гісторыі Беларусі знаходзяцца ў архівах Польшчы, Расіі, Літвы, Украіны, Германіі, Швецыі, ЗША і інш.

Літ.:

Архивное дело в БССР (1918—1968): Сб. законодательных и руководящих документов. Мн., 1972;

Дакументы па гісторыі Беларусі, якія зберагаюцца ў цэнтральных дзяржаўных архівах СССР. Мн., 1990.

А.М.Міхальчанка (архівы Беларусі).

т. 1, с. 532

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

óffen

1.

a

1) адкры́ты, адчы́нены

j-n mit ~en Ármen empfángen* [begrüßen] — сардэ́чна прыня́ць [сустрэ́ць] каго́-н.

mit ~em Mund dástehen* — быць разявя́кай; стая́ць, разцвіўшы рот

2) адкры́ты, шыро́кі, свабо́дны

3) адкры́ты, шчы́ры

4) адкры́ты, публі́чны

ein ~er Brief — адкры́тае пісьмо́

in ~er Ábstimmung — адкры́тым галасава́ннем

5) незаня́ты, вака́нтны

◊ ein ~er Kopf — све́тлая галава́

éine ~e Hand háben — быць шчо́дрым

~e Türen éinrennen* — лама́цца [бі́цца] у адчы́неныя дзве́ры

mit ~em Visíer — з адкры́тым забра́лам, адкры́та

2.

adv

1) адкры́та

~ bléiben* — застава́цца адкры́тым (пра пытанне)

~ hálten* — пакіда́ць [трыма́ць] адчы́неным пакіда́ць, захо́ўваць (вакантным месца); пакіда́ць за сабо́й пра́ва

~ lássen* — пакіда́ць адкры́тым [нявы́рашаным] (пытанне); пакіда́ць адчы́неным (акно)

~ stéhen* — быць адчы́неным [адкры́тым]

die Wahl steht Íhnen ~ — Вам дае́цца пра́ва выбіра́ць

es steht ihm ~ zu géhen óder zu bléiben — ён мо́жа пайсці́ ці заста́цца

2) адкры́та, шчы́ра

~ geságt — шчы́ра ка́жучы

~ (zutáge, zu Táge) líegen* — быць відаво́чным

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)