Рэ́гент ’часовы правіцель манархічнай дзяржавы; дырыжор хору, пераважна царкоўнага’ (ТСБМ). Ст.-бел. реентъ ’начальнік канцылярыі’ < ст.-польск. regent, rejent < лац. regēns, ‑ntis ’кіраўнік’ (Булыка, Лекс. запазыч., 59). Значэнне ’дырыжор’ з рус. ре́гент ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэтра́рх
(лац. tetiarcha, ад гр. tetrarches)
правіцель тэтрархіі ў Стараж. Грэцыі і Рымскай імперыі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
прави́тель
1. кіраўні́к, -ка́ м.; праві́цель, -ля м.; (властелин) валада́р, -ра́ м.;
2. (управляющий) ист. кіраўні́к, -ка́ м.; (заведующий) зага́дчык, -ка м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БАСІЛЕ́Й,
басілеўс (грэч. basileus), у Старажытнай Грэцыі правіцель невял. паселішча, правадыр племя ці саюзу плямёнаў; пазней 2-і архонт. У Спарце і пасля ў эліністычных дзяржавах — цар. У сярэднія вякі афіц. тытул візант. Імператараў.
т. 2, с. 340
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
самаўла́дства, ‑а, н.
1. Сістэма аднаасобнага кіравання дзяржавай, калі правіцель карыстаецца неабмежаванай уладай. Царскае самаўладства. □ Гераічная барацьба лепшых сыноў рабочага класа падарвала ўстоі самаўладства. Купала. // Поўная ўлада над кім‑, чым‑н.; дэспатызм. Выступленне сялян супраць самаўладства пана.
2. Схільнасць падпарадкоўваць сваёй волі; уладалюбства. Бацькоўскае самаўладства.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ва́лі
(тур. vali, ад ар. vali)
1) правіцель вілаету ў Турцыі;
2) генерал-губернатар у Іране.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Пракура́т ’прайдзісвет’ (ТСБМ, Нас.), пракура́та ’прайдзісвет (аб жанчыне)’ (Нас.). Рус. прокура́т ’свавольнік, гарэза’, прокурати́ть ’гарэзаваць’. З польск. prokurat ’адвакат, павераны ў справах’, якое паходзіць з лац. prōcūrātor ’апякун, кіраўнік, правіцель’ (Фасмер, 3, 374). Значэнне магло змяніцца пад уплывам пракуда, прайдоха (гл.) (параўн. Праабражэнскі, 2, 130; Зяленім, РФВ 54, 116).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сатра́п
(гр. satrapes, ад перс. sitrab)
1) правіцель правінцыі ў Стараж. Іране;
2) перан. жорсткі начальнік, самадур, дэспат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
суверэ́нны
(фр. souverain)
1) незалежны, самастойны (напр. с-ая дзяржава);
2) які ажыццяўляе вярхоўную ўладу (напр. с. правіцель).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сатра́п, ‑а, м.
1. Правіцель вобласці, правінцыі ў старажытным Іране, які меў неабмежаваную ўладу.
2. перан. Кніжн. Жорсткі начальнік, самадур, дэспат, тыран. Мова і літаратура беларусаў загналі нямала здзекаў і знявагі ад царскіх сатрапаў. Казека. А генерал-губернатарам у Вільню царскі ўрад паслаў свайго выдатнага сатрапа — барона фон-Валя. Гарэцкі.
[Грэч. satrapēs.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)