заро́дак, -дка, мн. -дкі, -дкаў, м.

1. У чалавека і жывёл, а таксама ў вышэйшых насенных раслін: арганізм на ранняй ступені свайго развіцця, які жывіцца за кошт матчынага арганізма або пажыўнымі рэчывамі яйцаклеткі.

2. перан. Пачатковы стан, першае праяўленне чаго-н.

Ліквідаваць заганную ідэю ў зародку.

|| прым. заро́дкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

first​1 [fɜ:st] num., n., adj. пе́ршы (на пісьме часта

1st);

the first of May/May 1st Пе́ршае ма́я;

He was the first to come. Ён прыйшоў першым;

for the first time упершыню́, пе́ршы раз

♦

at first sight/glance

1) з пе́ршага по́зірку/по́гляду

2) на пе́ршы по́гляд; на пе́ршае во́ка; як на пе́ршае ўра́жанне;

in the first place найпе́рш, перш за ўсё;

first come, first served ≅ пе́ршага пе́ршым і абслуго́ўваюць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

паўго́ддзе, ‑я, н.

Прамежак часу, роўны палавіне года, шасці месяцам. Падводзіліся вынікі спаборніцтва леснікоў за паўгоддзе. Шчарбатаў. // Палавіна навучальнага года ў школе. Першае паўгоддзе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пры́ма ’падмурак; першае звяно зруба’ (Сл. рэг. лекс.). Семантыка, безумоўна, звязана з запазычаннямі, якія працягваюць лац. ж. р. prīma ’першая’, але шляхі пранікнення слова ў гаворку вызначыць цяжка. Параўн. зафіксаванае ў тым жа рэгіёне прымапрэ́ля ’першае красавіка’ (шчуч., Сцяшк.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чэмпіён, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Спартсмен (або спартыўная каманда) — пераможца ў спаборніцтвах у якім-н. відзе спорту на першынство горада, краіны, свету.

Ч. свету па шахматах.

Ч.

Еўропы па боксе.

2. Жывёліна, якая заняла першае месца на выстаўцы, у спаборніцтвах.

|| ж. чэмпіёнка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. чэмпіёнскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

◎ Первячо́к ’пярвак, першае дзіця, цяля’ (Нас.). З пярвак/ пярвяк < * нервы (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сяле́дчык, ‑а, м.

Разм. Селядзец. На першае яна [Ніна] зробіць халаднік з яйцом, на другое — рыбу. І чыгунок бульбы маладой ад варыць. І сяледчык ёсць. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ша́нкер, ‑у, м.

У выразах: мяккі шанкер — інфекцыйнае венерычнае захворванне; цвёрды шанкер — першае праяўленне захворвання сіфілісам у выглядзе язвы, якая ўзнікае на месцы заражэння інфекцыяй.

[Фр. chancre.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

набажэ́нства, ‑а, н.

Царкоўная служба, богаслужэнне. Сёння ў касцёле першае набажэнства. Колас. Як пачалося набажэнства і выпаў час адпачыць, .. [званар] прысеў на невялікі ўслон.. і закурыў. Лупсякоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Érstgeborene

sub m, f -n, -n пе́ршае дзіця́ ў сям’і́, пе́ршынец

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)