вёска ў Беларусі, у Пастаўскім р-не Віцебскай вобл. Цэнтр сельсавета і аграхімфірмы «Зара». На чыг. лініі Варапаева—Шаркаўшчына. За 45 км на ПнУ ад г. Паставы, 274 км ад Віцебска, 3 км ад чыг. ст. Полава. 185 ж., 79 двароў (1995). Пач. школа, б-ка, аддз. сувязі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Зыр1 ’адкрытае месца’. Параўн. укр.зір ’зрок’. Апафанічны варыянт кораня, прадстаўленага ў зрок, зрэнка, зара, зорка (гл.) са ступенню i > y.
Зыр2 ’халодны, пранізлівы вецер’, зы́рыць ’прыпякаць (пра мароз)’, зы́рка ’горача’ (Сл. паўн.-зах.), зыр ’гарачыня, спёка, жар’ (тураў., ТС). Верагодна, перанос ад зыр1, на што ўказваюць антанімічныя значэнні ў розных рэгіёнах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БАСАНА́ВІЧУС
(Basanavičius) Іонас (23.11.1851, в. Ажкабаляй, Літва — 16.2.1927),
літоўскі грамадскі дзеяч, навуковец. Скончыў Маскоўскі ун-т (1879). Засн. першы літоўскі ліберальны час. «Aušra» («Зара», 1883). Ініцыятар стварэння Літоўскага навук.т-ва (1907). Працы па стараж. і сярэдневяковай гісторыі, археалогіі, этнаграфіі, фалькларыстыцы, санітарыі. Сабраў і выдаў 9 тамоў нар. казак і песень.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
вячэ́рні
1.ábendlich; Ábend-;
вячэ́рняя зара́Ábendrot n -(e)s, Ábendröte f -, -n;
2.:
вячэ́рні гарніту́р Geséllschaftsanzug m -(e)s, -züge;
вячэ́рні ўбор das Ábendkleid n -(e)s, -er
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Празры́сты ’які прапускае святло, праніклівы’, ’ясны, які можна разгадаць’ (ТСБМ, Бяльк., Гарэц., Некр.), ’зоркі’ (лях., Сл. ПЗБ), укр.прозри́стый ’ясны; які прапускае святло’, польск.przejrzysty ’тс’, ст.-польск.przeźrzysty ’тс’; параўн. рус.прозрачный, польск.przezroczysty і г. д. Арэальнае ўтварэнне ад прыставачных дзеясловаў тыпу празе́рыць, укр.прозира́ти, польск.przezirać < *zьrěti ’глядзець’; той жа корань, што і ў зрок, зрэнкі, зара.
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Сузо́р’е ’ўчастак зорнага неба, група зорак, аб’яднаных агульнай назвай’ (ТСБМ, Байк. і Некр.). Да су- і зара, зорка; калька т. зв. еўрапейскіх культурных слоў, параўн. укр.сузі́рʼе ’тс’, рус.созве́здие, чэш.souhvězdí, славац.súhvezdie, славен.sozvezdje, серб.-харв.са̀звежђе, балг.съзве́здие, макед.созвездие, што калькуюць лац.constellatio ’ўзаемнае размяшчэнне нябесных цел’. Гл. ESSJ SG, 1, 240; Борысь, Prefiks., 117. Да семантыкі параўн. польск.gwiazdozbiór ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
збля́кнуцьізбле́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Страціць яркасць афарбоўкі; выцвісці. Матэрыя зблекла. □ Зара тым часам падалася ўправа, і светлы ветразь яе зменшыўся, ружовыя фарбы збляклі.Дуброўскі.
2. Завянуць, страціць свежасць (пра расліны). Зблякла трава./ Пра чалавека, яго твар. Вочы .. [Сцяпана] на момант загарэліся, але тут жа і збляклі.Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прашы́ўка, ‑і, ДМ ‑шыўцы; Рмн. ‑шывак; ж.
1.Дзеяннепаводледзеясл. прашываць — прашыць (у 1 знач.).
2. Тое, што і прошва. Як золата, там Узыходзіць зара, такой паэтычнай, З прашыўкаю сіняй.Броўка.
3.Спец. Аперацыя апрацоўкі металу спецыяльным інструментам тыпу працяжкі.
4.Спец. Металарэзны інструмент тыпу працяжкі для апрацоўкі скразных адтулін ці паглыбленняў у метале.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́нішні, ‑яя, ‑яе.
Які мае адносіны да раніцы. Ранішні час.// Які бывае раніцай, уранні. Ранішняя зара. Ранішнія замаразкі. □ Дагаралі вугельчыкі, павеяла ранішнім халадком.Шчарбатаў.Збіваючы ранішнюю расу, ногі пакідалі на зялёным мурагу выразныя сляды.Краўчанка.// Які адбываецца, выходзіць, робіцца і пад. раніцай, уранні. Ранішняя зарадка. Ранішні поезд. Ранішні сон. □ На пляцоўцы пачыналася ранішняе жыццё, шумлівае, гаманлівае.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)