Наўзна́к ’дагары’ (Гарэц., Сл. ПЗБ, ТС), наўзнач ’тс’ (Янк. 1; карэл., Янк. Мат., Ян.), навознач ’тс’ (стол., Жыв. сл.), укр.навзнак ’тс’, рус.навзнак, навзначь ’тс’, польск.nawznak, naznak, чэш., славац.naznak ’тс’, серб.-харв.nȁuznak. Прыназоўнікавае спалучэнне з прасл.*vъznakъ ’тс’, параўн. ст.-слав.възнакъ, балг.възнак, славен.vznak, польск.арх.wznak і інш., адносна якіх існуюць розныя меркаванні. Паводле Фасмера (3, 34), магчыма, з *na‑kъ, аналагічнага да *per‑kъ (гл. перак), параўн. серб.-харв.наком ’пасля, ззаду’, накјуче̑ ’пазаўчора’ і інш. Махэк₂ (392) выводзіць чэш.naznak з *na jьz‑na‑nikъ, гл. назнанак, назнайніцу ’навыварат’, што, здаецца, сведчыць у карысць апошняй версіі (у прыватнасці, магчымае народнаэтымалагічнае асэнсаванне падабенства каранёвай часткі слоў).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Істу́жка, стужка ’палоска каляровай тканіны, якая скарытоўваецца для ўпрыгожання, аблямоўкі і іншых мэт’, ’доўгая вузкая палоска з якога-н. матэрыялу, якая служыць для тэхнічных і іншых патрэб’ (ТСБМ, Касп., Бяльк., Мядзв., Жд. 2, Інстр. I). Рус.смал.сту́жка, исту́жка ’істужка’, укр.стьо́жка ’тс’, польск.wstęga, wstążka ’істужка, палоска’, в.-луж.уст.stuha ’істужка, шнурок, завязка’, н.-луж.stuga ’шнурок, рэмень’, ст.-чэш.vztúha, чэш.stuka, stužka ’істужка’, славац.stuha, stužka, stuhľa ’істужка, палоска, пояс’, славен.stȏgla ’шнурок, раменьчык’. Ст.-рус.сътуга ’звязка, скрэпа’. Прасл.*sъtǫga, корань *‑tǫg‑/*‑tęg‑, гл. тугі, цягнуць, цяга (Фасмер, 3, 786; Брукнер, 635). Махэк₂ (590) прапаноўвае праформу *vъstęga, дзе vъs‑ паказвае напрамак дагары. Бел. суфіксацыя ‑к‑a; і‑ пратэтычнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
твары́цца, творыцца; незак.
1. Рабіцца, адбывацца. — Што на свеце пачало тварыцца, — разважаў .. [Яхім]. — Вір закруціў людзей, і ўсё паляцела дагары нагамі.Колас.Базарная плошча апусцела, на вуліцы творыцца незразумелае: плачучы, жанчыны вядуць пад рукі мужчын, захліпаецца гармонік, абняўшыся, надрываючы да знямогі галасы, спяваюць двое п’яных.Навуменка.Радыёла так грымела, што ў нашым пакоі нельга было чытаць. Можаце ўявіць, што тварылася ў тым пакоі, дзе жылі Віктар з Ганнай.Гаўрылкін.
2. Стварацца (пра якія‑н. матэрыяльныя або духоўныя каштоўнасці). У вёсцы збіраецца моладзь. Там спяваюць новую песню пра шчасце, што творыцца наступным пакаленням.Чорны.
3.Зал.да тварыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перавучы́ць, ‑вучу, ‑вучыш, ‑вучыць; зак.
1.каго. Навучыць чаму‑н. іншаму, даць магчымасць авалодаць новай прафесіяй; перападрыхтаваць. Перавучыць трактарыстаў на шафёраў.// Навучыць іначай, па-новаму. Перавучыць дрэсіраванага сабаку. □ — Я яго перавучу, пакажу яму ўсе літары, як іх трэба чытаць, каб не дагары нагамі, а так, як трэба.Арабей.//Разм. Настаўляючы, накіроўваючы, перайначыць. Быў у аднаго чалавека сын. Вялікі ўжо вырас, а ніколі бацьку бацькам не назваў.. Крыўдна бацьку, ды што зробіш: малога не перавучыў, а цяпер і рады не дасі.Якімовіч.
2.каго. Навучыць, падрыхтаваць усіх, многіх.
3.каго-што. Разм. Праявіць якую‑н. празмернасць у навучанні, падрыхтоўцы каго‑, чаго‑н. — Перавучыў я цябе, браце, ці не ў паны пойдзеш?Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пу́за, ‑а, н.
Разм.
1. Жывот чалавека або жывёліны. Умее .. [трактарыст] і на пузе поўзаць, і дагары паляжаць пад трактарам, калі спатрэбіцца.Ермаловіч.Ромка цаляе ў голае Петрыкава пуза вадою з конаўкі, не трапляе, і хлопчык аж заходзіцца ад вясёлага, дураслівага рогату.Місько.Лёд трэснуў, і ў чорнай палонцы паказалася белае пуза рыбіны.Ігнаценка./уперан.ужыв.Шэрым пузам душаць хмары Поля нудныя абшары.Крапіва.З-пад белага, бліскучага пуза самалёта раптам папоўз чорны дым.Асіпенка.
2.пагард. Пра вялікі, тоўсты жывот у чалавека. Круглае пуза так далёка выдавалася ўперад, што пэўна пан не бачыў за ім сваіх кароценькіх ножак.Колас.
•••
Ад пуза — уволю, удосталь (наесціся, напіцца і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
backward(s)2[ˈbækwəd(z)]adv.
1. наза́д;
He took a step backwards. Ён зрабіў крок назад;
fall backwards па́даць дагары́ (нага́мі);
turn one’s head backwards агляда́цца
2. у адваро́тным напра́мку; за́дам напе́рад;
say the alphabet backwards называ́ць лі́тары алфаві́та ў адваро́тным пара́дку
♦
backward(s) and forward(s) уза́д і ўпе́рад;
He knew his lesson backward and forward. Ён ведаў урок назубок.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
durcheinánder
adv не разбіра́ючы, як папа́ла, упераме́шку
~ bríngen* — vt пераблы́таць, зблы́таць; збіць з тро́пу
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
фо́рум, ‑а і ‑у. м.
1.‑а. У Старажытным Рыме — плошча, рынак, дзе збіраўся народ, адбываліся сходы, суды і пад. //‑у. Народны сход, суд на гэтай плошчы. Гувернёр стаяў .. у позе Гракха на форуме: рука выцягнута дагары далонню, вялікі палец адстаўлен убок.Караткевіч.
2.‑а; перан.; каго-чаго або які. Месца вялікіх сходаў, грамадскіх выступленняў, чыёй‑н. дзейнасці.
3.‑у. Шырокі прадстаўнічы сход, з’езд. Сусветны форум моладзі. □ Па вялікіх пісьменніцкіх форумах у Маскве нацыянальныя літаратуры выступаюць як роўныя, аднолькава правамоцныя ў вырашэнні творчых праблем.Гіст. бел. сав. літ./уперан.ужыв.Сёння птушак, Гоман бору, Далячынь зямлі вялікай На ўрачысты майскі форум Небасхіл вясны паклікаў.Матэвушаў.І там, дзе над грэчкаю белай Пчолы сабралі свой форум, Неба, як шкло, зазвінела — Лайнер шугнуў метэорам.Непачаловіч.
[Лац. forum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
reverse
[rɪˈvɜ:rs]1.
n.
1) адваро́т -у m., адваро́тны бок
on the reverse of the medal — на адваро́це мэдаля́
2) адваро́тнае n.
3) за́дні ход
4) зьме́на на го́ршае; паго́ршаньне, пагаршэ́ньне n.
2.
adj.
адваро́тны, супрацьле́глы
reverse motion — рух у адваро́тным кіру́нку
3.
v.t.
1) заваро́чваць; зьмяня́ць кіру́нак
2) вываро́чваць навы́варат
3) пераваро́чваць, перакуля́ць дагары́ нага́мі
4) зьмяня́ць на адваро́тнае; анулява́ць, скасо́ўваць (зако́н, пастано́ву)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
dno
н. дно;
iść na dno — ісці на дно;
do góry dnem — дагары нагамі;
do dna! — піць да дна!;
dno oka анат. вочнае дно;
na dnie serca — у глыбіні душы;
beczka (studnia, worek) bez dna — бяздонная бочка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)