◎ Пражану́ць ’выгнаць, прагнаць’ (Др.-Падб.), ’прагнаць (смагу, голад)’ (Ян.). Гл. жэнуць, гнаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Псю́рыць ’гнаць’, прыпсюрыць ’прыгнаць’ (дзярж., Нар. сл.). Утварэнне на базе *псюр < польск. psiurz ’псяр’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ме́сці, мяту́, мяце́ш, мяце́; мяцём, мецяце́, мяту́ць; мёў, мяла́, мяло́; мяці́; ме́цены; незак., што.

1. Ачышчаць якую-н. паверхню ад смецця, пылу венікам, мятлой, шчоткай і пад.

М. палогу.

М. вуліцу.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). 3 сілай гнаць, пераносіць што-н. з месца на месца.

Вецер мяце лісце.

Пачало м. (безас.).

|| зак. падме́сці, -мяту́, -мяце́ш, -мяце́; -мяцём, -мецяце́, -мяту́ць; падмёў, -мяла́, -мяло́; -мяці́; -ме́цены (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дава́ць, даю́, дае́ш, дае́; даём, даяце́, даю́ць; незак.

1. гл. даць.

2. у знач. часц. дава́й(це). У спалучэнні з інф. незак. ці 1 ас. мн. буд. азначае прапанову, запрашэнне зрабіць што-н. разам, сумесна (разм.).

Давай бегаць.

Давайце паснедаем.

3. у знач. часц. дава́й. У спалучэнні з інф. незак. служыць для выражэння энергічнага пачатку дзеяння.

Раззлаваўся дзед, адперазаў папружку і давай гнаць падшыванцаў з саду.

Прыбег і д. крычаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

імча́ць

1. (schnell, mit Wíndeseile) fáhren* vt [bríngen* vt]; tréiben* vt, dahíntreiben* vt, jágen vt (гнаць – пра вецер і г. д.);

2. гл імчацца

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Адго́ны ’маладыя дрэўцы, якія размнажаюцца з пнёў, каранёў’ (Інстр. III) да гнаць. Параўн. гонкі (аб дрэве).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вадапо́й, ‑ю, м.

1. Месца на рацэ, возеры, дзе пояць жывёлу, куды прыходзяць піць звяры. А з гушчару сцежкаю глухою Падыходзіць нехта к вадапою. Бялевіч.

2. Паенне жывёлы вадою. Надыходзіла паўдня. Час быў гнаць каровы на вадапой... Чарот. Даяркі спяшаліся на фермы, конюхі выводзілі на вадапой коней. Краўчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гон, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. гнаць і гнацца.

2. Праследаванне звера на паляванні. Напрамак гону. □ Гэта былі кудлатыя мясцовыя аўчар[кі], лютыя, але няздатныя для гону. Самуйлёнак.

3. Спец. Паводзіны звера ў час шлюбнага перыяду. Перыяд гону лася.

•••

Бабровыя гоны (уст.) — месца, дзе вадзіліся і лавіліся бабры.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вінагонка ’вінакурня’ (КТС, К. Чорны). Новатвор ад віно́ і гнаць (гл.) замест звычайнага курыць пры існуючым самагонка (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пэнд: адным пэндам ’адразу, хутка’ (навагр., свісл., ашм., Даніл. Сл.). З польск. pęd ’хуткасць’, параўн. пэндзіць ’гнаць’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)