зені́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Разм. Зенітная гармата. Аўтаматычная зенітка. □ У той час, калі самалёты рабілі сваю брудную справу, па іх пачалі страляць зеніткі. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

га́ўбіца, ‑ы, ж.

Гармата са ствалом сярэдняй паміж пушкай і марцірай даўжыні; страляе навесным агнём. А час ляціць, як шумны снарад, пушчаны на артылерыйскім палігоне з шыракаротай гаўбіцы. Паслядовіч.

[Ням. Haubitze.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рассвіта́нне, ‑я, н.

Пара, калі пачынае рассвітаць; світанне. Якраз на самым рассвітанні Міхал вярнуўся з пахавання. Колас. Толькі гадзін за дзве да рассвітання з боку гарадка бухнула гармата. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

dalekosiężny

dalekosiężn|y

далёкага дзеяння;

działo ~e — дальнабойная гармата

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

саракапя́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Разм. Гармата з калібрам ствала ў сорак пяць міліметраў. Здрыганулася зямля, захадзіла хадуном у рацэ вада, як закіпеўшы: сталі біць саракапяткі. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Марці́ра артылерыйская гармата з кароткім ствалом’ (ТСБМ). У Крукоўскага (Уплыў, 82) бел. марты́ра — з рус. мовы, у якую (ў XVIII ст. праз гал. mortier ’ступа, марціра’) было запазычана з франц. mortier (< лац. mortārium ’ступа’ (Фасмер, 2, 658)).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прыстрэ́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

1. Пробная стрэльба для вызначэння адлегласці да цэлі і ўстанаўлення правільнага прыцэлу. Вядзе прыстрэлку рубяжоў Паблізу нас гармата. Калачынскі.

2. Выверка агнястрэльнай зброі, выпрабаванне яе стральбой.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дальнабо́йка, ‑і, ДМ ‑бойцы; Р мн. ‑боек; ж.

Разм. Дальнабойная гармата. Басавіта забумкалі дальнабойкі. Лынькоў. Зямлянкі ў залацістыя бары і так далёка ад фронту, што сюды, мусіць, не даляціць снарад нават з дальнабойкі! Шашкоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ружжо́ ’стрэльба’ (ТСБМ), ружʼё ’тс’ (Сл. ПЗБ), ружʼе́ ’тс’ (ТС), ружэ́йны ’які мае адносіны да ружжа’, ’які праводзіцца з ружжом’ (ТСБМ). З рус. ружьё, якое першапачаткова ўжывалася ў зборным значэнні ’зброя ўвогуле’, як і оружье́, ад якога паходзіць. Оружье́/оружие ’гармата; зброя’ < прасл. *orǫžьje (дзе ž < g) з тым жа коранем *rǫg‑, што і ў *rǫgati (гл. ругнуцца). Разглядаецца адначасова як вынік кантамінацыі з прасл. *orǫdьje ’гармата’ (Чарных, 2, 606) насуперак Фасмеру. Апошні, акрамя таго, лічыць, што оружье — царкоўнаславянізм пры спрадвечнай форме ружьё (Фасмер, 3, 154). Паводле Адзінцова (Этимология–1985, 123), адпадзенне пачатковага галоснага адбылося па-за межамі Расіі, што сумнеўна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

самохо́дный техн. самахо́дны;

самохо́дная пу́шка самахо́дная гарма́та;

самохо́дный комба́йн самахо́дны камба́йн;

самохо́дная устано́вка самахо́дная ўстано́ўка;

самохо́дный тра́нспорт самахо́дны тра́нспарт.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)