Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ашчаджа́ць ’эканоміць, адкладаць у запас’ (КЭС, лаг.), ашчадны ’беражлівы’ (БРС, Гарэц.), ашчэдны (Касп., КЭС, лаг.), укр.ощажати, ощадний, польск.oszczędzać, oszczędny, oszczędač, чэш.дыял.oščadať se ’скупіцца’. Да прасл.ščediti, параўн. шчадзіць ’берагчы’, шчадны ’беражлівы, эканомны’; цэнтральнаславянскі арэал сведчыць, магчыма, пра інавацыю з цэнтрам хутчэй за ўсё на польскай тэрыторыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
szczędzić
незак.
1. даваць літасць; шкадаваць;
nie szczędzić starań — не шкадаваць намаганняў;
2.берагчы, ашчаджаць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
щади́тьнесов.
1.(только с отрицанием — не давать пощады) не дава́ць лі́тасці (каму, чаму); (жалеть) шкадава́ць (каго, што); (миловать) мі́лаваць (каго, што); лі́таваць (каго, што), лі́тавацца (над кім, над чым);
не щади́ть никого́ не дава́ць лі́тасці ніко́му (не шкадава́ць ніко́га);
судьба́ его́ щади́ла лёс яго мі́лаваў (лі́таваў), лёс над ім лі́таваўся;
strzec jak oka w głowie — сцерагчы (берагчы) як вока
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Забяро́ска ’пакрыццё запоўненых мёдам сотаў воскам’, забярэ́сціць ’зрабіць забяроску’ (паст., З нар. сл.), бярэ́шчаны ’пакрыты слоем воску’ (паст., Сл. паўн.-зах.). Відаць, звязваецца з бяроста (гл.) ’бярозавая кара, якая выкарыстоўвалася для розных кашоў, аплятання розных вырабаў’. Шырокае ўжыванне бяросты для аплятання стала падставай пераноснага выкарыстання слоў для абазначэння іншых спосабаў пакрыцця. Не выключана кантамінацыя з берагчы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ахо́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Абараняць каго‑, што‑н. ад чыіх‑н. нападаў, варожых дзеянняў; вартаваць; сцерагчы. На гэты раз чыгунку ахоўвала ўзмоцненая варта.Краўчанка.
2.Берагчы, шанаваць. Сырой вады Уладзік, ахоўваючы здароўе, не піў, у яго заўсёды была ў запасе гатаваная.Колас.
3. Засцерагаць ад чаго‑н. шкоднага, непрыемнага. Галіны дрэваў, што былі над імі [людзьмі], амаль не ахоўвалі ад вады.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wáhren
vt захо́ўваць, берагчы́, шанава́ць (напр. гонар)
séine Réchte ~ — барані́ць свае́ правы́
wáhre dich! — сцеражы́ся!
wáhre déine Zúnge! — разм. прытрыма́й язы́к!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Збрэзь ’так поўна, што пераліваецца’ (Юрч. Фраз. 3). Рус. бранёй, збрэзь ’з верхам’. Няясна. Да кораняў бераг, берагчы? Параўн. польск.дыял.zbereź (< усх.-слав.?): zberezie wyprawiać ’даказваць’, «chowajcie mi go przy malej zberezie» (Карловіч), літ.išbrė́žti ’начарціць, правесці лінію’, užьrėžti ’намеціць’. Параўн. бранск.брэзко́тка ’невялікая конусападобная торбачка са званочкам для збору грошай у царкве’, адкуль брэзкальные деньги ’грошы, сабраныя такім чынам’ (Растаргуеў, Бранск.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Nullus tantus quaestus, quam, quod habens, parcere
Няма большага дастатку, чым берагчы тое, што маеш.
Нет большего достатка, чем беречь то, что имеешь.
бел. Рахуба не згуба. Хто рахуе, той не псуе. Кідаючыся капейкамі, рубля не збярэш. Не той багаты, хто пражывае, а той, хто нажывае. Хто не беражэ малое, у таго вялікага не бывае. Хто паношанае адзенне выкідае, у таго новага не бывае.
рус. Бережливость лучше богатства. Сбережёшь, что найдёшь. Бережь дороже прибытка. Неистраченные деньги ‒ приобретение.
фр. Économie vaut mieux profit (Бережливость лучше прибыли).
англ. Store is no sore (Запас ‒ не беда).
нем. Sparen ist verdienen (Экономить ‒ значит зарабатывать).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)