скарбо́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. Бляшанка, скрыначка з вузкай шчылінай для збірання і захоўвання грошай.
Ссыпаць манеты ў скарбонку.
2. Тое, што і скарбніца (у 2 знач.).
|| прым. скарбо́начны, -ая, -ае (да 1 знач.).
С. збор.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сме́цце, -я, н.
1. Адкіды, рэшткі чаго-н.
Згарнуць с. ў кучу.
2. Што-н. дробнае, драбяза.
Не ягады, а адно с.
◊
Выносіць смецце з дому (хаты) (разм.) — рабіць вядомым тое, чаго не павінны ведаць іншыя.
|| прым. сме́ццевы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тка́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. Група аднародных, звязаных паміж сабой клетак, якія выконваюць адну і тую ж функцыю ў арганізме.
Тлушчавая т.
Мышачная т.
2. Тое, што і тканіна (у 2 знач.).
|| прым. тка́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фантазі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; незак.
1. Прыдумваць, уяўляць, ма́рыць.
2. Выдумляць што-н. непраўдападобнае, тое, чаго не можа быць.
Дзеці многа фантазіруюць.
|| зак. сфантазі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй (да 2 знач.).
|| наз. фантазі́раванне, -я, н. і фантазёрства, -а, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шыша́к¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Тое, што і гронка.
Ш. вінаграду.
2. Патаўшчэнне ў выглядзе шышкі на сцёблах некаторых раслін (разм.).
Шышакі чароту.
3. Вялікая колькасць насякомых, якія сабраліся ў адзін ком.
Ш. пчол.
|| прым. шыша́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Аплаві́чнік ’сушаніца балотная (багнавая) Gnophalium ulginosum’ (Крывіч, 4, 1923). Утворана ад кораня лексемы плаў ’багна’ (Талстой, Геогр., 171 і наст.) пры дапамозе прэфікса о‑, які ўказваў на тое, што расліна гэта расце каля багны; суфікс сведчыць аб магчымасці прамежкавай формы тыпу *плавіца. Параўн. таксама поплавіца трава, якая расце ў вадзе’ (Талстой, Геогр., 172).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бры́зы. Відавочна, тое ж самае, што і брыжы́ 1 ’карункі і да т. п.’ (гл.): «Oj zahrájcie, muzýki, U minié brýzy wielíki! Bo mnie tátko kupíu̯, Kab dwarák palubíu̯» (Федар. VI). Запазычанне з польск. bryzy, bryz (а гэта паралельная форма да bryże ’карункі і г. д.’ < ням., гл. Варш. сл., 1, 216).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вэрч ’скрутак лыка, лазы’ (Інстр. III), укр. верч ’скрутак, пучок’, рус. верчь ’тое, што спрадзена без верацяна (канапляная пража, вяроўка і г. д.)’. Параўн. таксама і рус. ве́рча ’від пражы; палавік, сатканы з ануч’. Утварэнне ад дзеяслова *vьrtěti. Усх.-слав. формы адлюстроўваюць старое вытворнае з ‑j‑ суфіксацыяй (vьrt‑jь). Гл. Рудніцкі, 367.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жда́нкі ’ўсё, падрыхтаванае да прыёму госця’ (Нас.), ’тое, чаго чакаюць’ (ТСБМ). Рус. дыял. пенз., урал., пецярб., кастр., сарат., арханг., калуж., перм. жданки ’тс’, укр. жда́нки ’тс’. Утворана, відаць, на ст.-рус. глебе з дзеепрыметніка прошл. ч. залеж. стану ад дзеяслова жьда‑ти — жьда‑н‑ з дапамогай суфікса назоўнікаў ‑ък‑: жьданък‑. Гл. ждаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыро́стак ’малады парастак расліны’ (ТСБМ), ’тое, што прырошчана’ (Ласт.), прыро́станы ’прырослы’ (ТС), сюды ж прыро́сток ’прыток ракі, ручая’ (Клім.). Да прырасці́, гл. расці; параўн. рус. дыял. приро́сток ’цяля’, укр. приро́сток ’прыплод’, славен. prirástek ’прырост’, балг. прира́стък ’нешта прырослае, адростак’ і пад. Паводле БЕР (5, 731), агульнаславянскія аддзеяслоўныя ўтварэнні, спецыфічныя для асобных славянскіх моў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)