генетычны фон, комплекс генаў, якія ўплываюць на праяўленне ў фенатыпе (структурах і функцыях арганізма) канкрэтнага гена або генаў. Тэрмін «генатыпічнае асяроддзе» ўведзены С.С.Чацверыковым (1926). Разам з уяўленнем аб плеятрапіі адлюстроўвае сістэмнасць і адзінства генатыпа, існаванне розных, часта складаных узаемадзеянняў паміж генамі, якія ўваходзяць у яго склад. Рэальна генатыпічнае асяроддзе ўяўляе сабой увесь генатып (за выключэннем генаў, што аналізуюцца), кожны ген можа праяўляцца па-рознаму ў залежнасці ад таго, у якім, генатыпічнае асяроддзе ён знаходзіцца. Паняцце генатыпічнае асяроддзе ўжываецца пры аналізе эвалюцыйнага працэсу, тлумачэнні існавання т.зв. генаў-мадыфікатараў і палігенаў, у селекцыі, асабліва пры вывучэнні колькасных прыкмет, для эфектыўнага адбору на працягу многіх пакаленняў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
accountable
[əˈkaʊntəbəl]
adj.
1) адка́зны (пе́рад кім за што)
Each person is accountable for his own work — Ко́жны чалаве́к адка́зны за сваю́ пра́цу
He is accountable to his superior — Ён адка́зны пе́рад сваі́м нача́льствам
2) вытлумача́льны
His bad temper is easily accountable: he has had a toothache all day — Яго́ны благі́ настро́й лёгка вы́тлумачыць: уве́сь дзень яму́ бале́ў зуб
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
інвалю́цыя
(лац. involutio = згортванне)
1) рэдукцыя або страта ў эвалюцыі асобных органаў (напр. рэдукцыя адростка сляпой кішкі ў драпежных жывёл);
2) адваротнае развіццё органаў, тканак, клетак (напр. і. маткі ў пасляродавы перыяд);
3) атрафія органаў пры паталогіі і старэнні;
4) дэгенератыўныя змены ў прасцейшых і бактэрый, выкліканыя неспрыяльнымі ўмовамі жыцця;
5) мат. такое адлюстраванне некаторай сукупнасці ў сабе, што пры паўторным яго прымяненні кожны элемент вяртаецца на сваё месца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Lupus pilum mutat, non mentem
Воўк мяняе шкуру, але не нораў.
Волк меняет шкуру, но не нрав.
бел. Воўк кожны год ліняе, а натуры не мяняе. Змяя ведае адну навуку ‒ кусаць.
рус. Волк каждый год линяет, но обычая не меняет/а всё сер бывает.
фр. Les loups peuvent perdre leurs dents, mais non leur nature (Волк может потерять свои зубы, но не природу).
англ. You cannot make a crab walk straight (Нельзя заставить рака ходить вперёд).
нем. Der Wolf ändert wohl das Haar, doch bleibt er wie er war (Волк меняет шерсть, но остается тем, кем был). Der Wolf läßt wohl sein Haar, aber nicht sein Nicken (Волк оставляет свою шерсть, но никогда свои повадки).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Omnis sibi malle melius esse quam alteri
Кожны сябе любіць больш, чым другога.
Каждый себя любит больше, чем другого.
бел. Свая кашуля бліжэй да цела. Бліжэй кашуля, чым кабат.
рус. Своя рубашка ближе к телу. Всякий сам себе ближе. Все люди свои, да всяк любит себя. В друге стрела, как во пне, а в себе, как в сердце. Всяк сам себе дороже. Свинье не до поросят, коли самоё на огонь тащат. Сова о сове, а всяк о себе.
фр. La chaire est plus proche du corps que la chemise (Кожа ближе к телу, чем рубашка).
англ. Self comes first (Я важнее всего).
нем. Jeder ist sich selbst der Nächste (Каждый сам себе самый близкий).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
замі́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Рмн. ‑нак; ж.
Разм.
1. Вымушаная затрымка ў рабоце, дзейнасці каго‑, чаго‑н. Ад цямна да цямна не пакідаў поля і Уладзімір Аляксеевіч. Абы-якая замінка ці маленькая няўпраўка, ён ужо там.Пальчэўскі.Нельга дапускаць ніводнай, нават самай маленькай замінкі ў руху паяздоў.Васілевіч.
2. Тое, што замінае, абцяжарвае; перашкода. Кожная грудка лёду, кожны парог-гарбінка, выступ зямлі, узгорачак становяць.. [ручайкам] замінкі.. ў іх імклівым руху.Колас.[Маргун:] А гэту замінку мне пакінь. (Паказвае на вінтоўку).Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
міну́та, ‑ы, ДМ ‑нуце, ж.
1. Адзінка часу, роўная шасцідзесятай частцы гадзіны, якая складаецца з 60 секунд. Гадзіннік паказваў без дзесяці мінут дзевяць.Васілёнак.Стрэлка гадзінніка адлічыла сорак мінут.Алешка.// Які‑н. кароткі прамежак часу. Мінута радасці. □ Мужчыны зараз па сняданні Пайшлі ў гумно на спачыванне — Аддаць мінуту для дрымоты.Колас.
2.Спец. Адзінка вымярэння вугла і дугі, роўная 1/60 градуса, якая абазначаецца на пісьме значком ′. Кожны градус дзеляць на шэсцьдзесят мінут (60′), а кожную мінуту на шэсцьдзесят секунд (60″).
[Ад лац. minutus — паменшаны, малы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рыкашэ́т, ‑у, М ‑шэце. м.
1. Палёт якога‑н. цвёрдага цела пад вуглом пасля ўдару аб якую‑н. паверхню. Вось пырснуў пясок пад нагамі ў Кірэя, на рыкашэце запела куля.Дамашэвіч.
2.узнач.прысл.рыкашэ́там. Адскочыўшы, адляцеўшы пасля ўдару ад якой‑н. паверхні. Кожны [хлапчук] стараецца кінуць так, каб каменьчык адскочыў ад паверхні вады і рыкашэтам праскакаў па ёй як мага больш разоў.В. Вольскі.//перан. Ускосным чынам (паказала, выказана і пад.). Бародку краналі мала, хто-ніхто між іншым, рыкашэтам, як кажуць.Шамякін.
[Фр. ricochet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скаро́дзіць, ‑роджу, ‑родзіш, ‑родзіць іскарадзі́ць, ‑раджу, ‑родзіш, ‑родзіць; незак., што і без дап.
1. Разрыхляць бараной зямлю. Вадзіць каня на начлег я пачаў з год васьмі, скародзіць і араць, — калі яшчэ не ставала сілы ўскласці плуг на калёсы.Русецкі.// Апрацоўваць пры дапамозе бараны ўсходы пасеянага, пасаджанага. — Тады запрагайце, хлопцы, коней і гайда ячмень скародзіць! — распарадзілася Нінка.Сяркоў.
2. Пакідаць баразну, след. [Янук] скародзіў .. [нагамі] снег, упіраючыся ў кожны выступ зямлі.Лупсякоў./уперан.ужыв.Зноў завялі сець, зноў пачалі скародзіць мора.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упакава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што і без дап.
Улажыць, злажыць рэчы ў якую‑н. тару; спакаваць. Кожны хоча даць сваю параду: як і што лепш упакаваць, што пакласці на дно, а што зверху, каб не пацерлася.Шыловіч.— Як добра, што ты нідзе не затрымалася, — сустрэла Кацю Аўдоцця Сямёнаўна. Яна старанна забівала скрынку цвікамі. — Вось упакую і раскажу, што і да чаго.Гаўрылкін.// Умясціць поўнасцю што‑н. Усе.. рэчы я акуратна ўпакаваў у дарожную пляцёнку і ў поўдзень сеў на цягнік.Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)