гарэ́ць brénnen* vi; in Flámmen stéhen* (пры пажары);
2. (блішчаць) glänzen vi, fúnkeln vi;
◊ гарэ́ць ад со́раму vor Scham vergéhen*;
гарэ́ць жада́ннем éinen héißen [brénnenden] Wunsch háben;
у яго́ зямля́ гары́ць пад нага́мі es [der Bóden] brennt ihm únter den Füßen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
кол 1, кала, м.
1. Палка, шост з завостраным канцом. Сымон уваткнуў сякеру ў калоду, на якой часаў калы. Чарнышэвіч. Сапёры размотвалі скруткі калючага дроту, забівалі ў зямлю калы. Хомчанка. // Усякая доўгая палка. Сабака пачаў агрызацца, і Сімон, схапіўшы кол, пачаў ганяць яго па двары. Самуйлёнак.
2. Разм. Самая нізкая школьная адзнака; адзінка. Атрымаць кол па дыктанту.
•••
Забіць асінавы кол гл. забіць.
Калом стаяць гл. стаяць.
Калом яму зямля гл. зямля.
Пасадзіць на кол гл. пасадзіць.
Стаяць калом у горле гл. стаяць.
У віру на калу гл. вір.
Хоць кол на галаве чашы каму гл. часаць 2.
(Яго) і калом не заб’еш гл. забіць.
Як сарока на калу гл. сарока.
кол 2, кала, м.
Даўнейшая мера ворнай зямлі.
•••
Ні кала ні двара ў каго — нічога няма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дрыжа́ць і дрыжэ́ць, -жу́, -жы́ш, -жы́ць; -жы́м, -жыце́, -жа́ць; -жы́; незак.
1. Трэсціся, калаціцца.
Шыбы дрыжаць.
Зямля дрыжыць пад нагамі.
2. Быць ахопленым дрыжыкамі.
Д. ад холаду.
Рукі дрыжаць.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Гучаць перарывіста, няроўна.
Голас дрыжыць.
4. Мігацець, трымцець.
Зоркі дрыжаць у небе.
5. перан., за каго-што і над кім-чым. Ахоўваць, баючыся за каго-, што-н., за захаванасць чаго-н.
Д. за сваё дзіця.
Д. над кожнай капейкай.
6. перан., перад кім-чым. Баяцца каго-, чаго-н.
Д. перад начальствам.
|| наз. дрыжа́нне, -я, н.
|| прым. дрыжа́льны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Д. параліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абсе́сці, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -ся́дзе; зак. (разм.).
1. каго-што. Сеўшы, размясціўшыся вакол каго-, чаго-н., абкружыць.
Дзеці абселі вогнішча.
2. каго-што. Сеўшы ў вялікай колькасці, заняць паверхню чаго-н.
Мухі абселі стол.
3. (1 і 2 ас. адз. і мн. не ўжыв.). Пра з’яўленне балячак, сыпу на губах, твары.
Балячкі абселі губы.
4. (1 і 2 ас. адз. і мн. не ўжыв.). Зрабіцца больш шчыльным, апусціцца ўніз, апасці.
Снег абсеў.
Зямля абсела за ноч.
5. Страціўшы апору ў нагах, зваліцца; асунуцца ўніз.
Ад страху чалавек абсеў на зямлю.
|| незак. абсяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пу́сцеж Пустая неўрадлівая зямля, якая зарасла лесам (Рэч.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
вы́сечка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. высечы (у 1–3 знач.).
2. Р мн. ‑чак. Месца, дзе высеклі лес; высека. [Макар] начаваў і дняваў на высечках ля казённага лесу, зрэдку толькі прыходзячы ў хату па харчы. Асіпенка. Свежую высечку, як толькі растане снег і прагрэецца зямля, з краю ў край запоўняць маладыя сасонкі. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апаласка́ць, ‑лашчу, ‑лошчаш, ‑лошча; зак., каго-што.
1. Злёгку абмыць. [Бабка] унуку і ваду на рукі палівае, і кажа, каб хоць шыю сабе апаласкаў, бо яна ад загару і пылу стала чорная як зямля. Пестрак.
2. перан. Абгаварыць каго‑н. [Вашыновіч:] — У нас народ такі. Дзе што якое пачуюць, дык.. як паднімуць гаворку. Усіх па костачках разбяруць, усіх апалошчуць. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абсо́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. абсох, ‑сохла; зак.
Зрабіцца сухім, высахнуць зверху. Зямля абсохла. На ветры вопратка хутка абсохла. □ [Раман] заўважыў на Асташонку мокрую кашулю і пацікавіўся: — Дзе гэта ты так выкупаўся, што яшчэ не абсох? Ваданосаў. // Высахнуць (пра вадкасць, што знаходзіцца на паверхні чаго‑н.). На аўсе яшчэ не абсохла раса. Крапіва.
•••
Малако на губах не абсохла гл. малако.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капіталі́зм, ‑у, м.
Грамадска-эканамічная фармацыя, заснаваная на прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці і эксплуатацыі наёмнай працы капіталам (змяняе феадалізм, папярэднічае сацыялізму — першай фазе камунізма). Капіталізмам называецца такое ўстройства грамадства, калі зямля, фабрыкі, прылады і інш. належаць невялікаму ліку землеўладальнікаў і капіталістаў, а маса народа не мае ніякай або амаль ніякай уласнасці і павінна таму наймацца ў работнікі. Ленін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мякчэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рабіцца мяккім, мякчэйшым. Надвор’е сёння спякотнае, нават асфальт мякчэе пад нагамі. В. Вольскі. — Тытунёвую расаду пасеялі, як толькі пачала мякчэць зямля. Кулакоўскі.
2. перан. Лагаднець, дабрэць. — Хто гэта? Чужы нехта? — голас у Грасыльды мякчэў, калі яна падыходзіла бліжэй. Пташнікаў. Валодзя паступова пачаў мякчэць і здавацца. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)