◎ Недара́йда ’неахайны чалавек; няўклюда’ (Сл. ПЗБ), неда‑ ральда ’тс’ (там жа), польск. niedorajda ’расцяпа, няўклюда’. Хутчэй за ўсё ў беларускай мове запазычанне з польскай, у якасці зыходнай формы можа быць спалучэнне адмоўя з дзеясловам doradzić ’даць рады, парадзіць’, літаральна ’чалавек, які не можа сабе даць рады’, або doraič ’параіць’ (Варш. сл., 3, 274). Непераканальныя спробы вывесці названыя словы з літ. *nedadairä (з метатэзай у беларускай мове), якое парву́ноўваецца з neapdairūs ’неабачлівы чалавек’ (Грынавяцкёне і др., LKK, 16, 1975, 184; параўн. Лаўчутэ, Балтизмы, U6), або з літ. nedereivä ’расцяпа, няўклюда’ (Сл. ПЗБ, 205).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перада́ча ’тое, што перадаецца (у бальніцу, турму, па радыё ці тэлебачанні; механізм для перадачы руху ў машыне’ (ТСБМ). Да пера- і даць (гл.). Суфікс ‑ч‑а ўзыходзіць да прасл. *‑tja (Слаўскі, SP, 2, 42–43).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прызво́ліцца ’прызнацца’ (астрав., Сл. ПЗБ). Магчыма, звязана са ст.-бел. призволити ’дазволіць’, укр. призво́лити ’выявіць ласку, міласць; даць дазвол, згоду на што-небудзь’, што можа сведчыць на карысць уласнага развіцця на ўсх.-слав. моўнай глебе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фо́ра
(іт. fuora)
1) выгук усхвалявання ў італьянскім тэатры, якім просяць паўтарыць нумар праграмы;
2) перавага, ільгота, якая даецца больш слабому ўдзельніку спаборніцтва;
даць фору — пераўзысці, апярэдзіць каго-н. у чым-н.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
пино́к разг. штуршо́к, -шка́ м., уда́р, -ру м., вы́спятак, -тка м.;
дать пинка́ штурхну́ць (уда́рыць) наго́й, даць вы́спятка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дра́ла в знач. сказ., прост. дра́ла;
даць (зада́ць) д. (дзёру, драпака́, ця́гу, лататы́) — дать (зада́ть) дра́ла (дёру, тя́гу, лататы́, стрекача́, стречка́)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рэ́шта ж.
1. оста́ток м.; остально́е ср.;
2. (о деньгах) сда́ча;
◊ у рэ́шце рэшт — в конце́ концо́в;
даць ~ты — дать сда́чи
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Раня́ць ’даваць магчымасць упасці, упускаць; скідаць (пра лісце)’ (ТСБМ), слёзкі раняе (Сержп. Прык.), сьлёзкі роніць (Касп.), рані́ць ’выкідваць, аддаваць’ раніла дзіця, рані́ць душу (ашм., мядз., Сл. ПЗБ), ’губляць, траціць, не шкадаваць’: здоровье своё роню на васъ (Нас.), сюды ж роны́тыса ’аблівацца слязамі’ (Доўн.-Зап., Пін.). Параўн. рус. дыял. рони́ть ’кінуць, даць магчымасць упасці’, укр. рони́ти ’даваць упасці; скідаць’, польск. ronić ’траціць, выкідваць; звяргаць’, ’ліць слёзы’, ’губляць пер’е, рогі, зубы’, ’лускаць зерне’, чэш. roniti (пра слёзы) ’праліваць’, славац. roniť ’цячы, ліцца’, в.-луж. ronić ’губляць, праліваць (слёзы)’, н.-луж. roniś ’тс’, серб. ро̀нити ’даваць нырца’, балг. ро́ня ’аддзяляць, абрываць; праліваць (слёзы)’, макед. рони ’тс’. Імаверна, першасным значэннем прасл. *roniti з’яўлялася ’даць, дазволіць, даць магчымасць упасці’; параўноўваюць з гоц. urrannjan ’паказвацца; узыходзіць (пра сонца)’, ст.-в.-ням. rennan ’прымушаць цячы, хутка бегчы’, грэч. ραίνω ’акрапляю, абсыпаю’ (Фасмер, 3, 501; Шустар-Шэўц, 2, 1235; БЕР, 6, 322).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кры́тыка
[фр. critique, ад гр. kritike (techne) = майстэрства разбіраць]
1) разбор, абмеркаванне каго-н., чаго-н. з мэтай ускрыць недахопы, даць ацэнку;
2) літаратурны жанр, задачай якога з’яўляецца ацэнка твораў літаратуры, навукі, мастацтва (напр. тэатральная к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дава́цца, даюся, даешся, даецца; даёмся, даяцеся; заг. давайся; незак.
1. Незак. да дацца (у 1 і 3 знач.).
2. Зал. да даваць (гл. даць у 1–5 і 8 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)