◎ Пасажон ’покуць’ (Кольб.). У выніку кантамінацыі словазлучэння з прыметніка (паводле паходжання — дзеепрыметніка залежнага стану прошлага часу po‑sad‑j‑enъ, які з po‑saditi ’пасадзіць’) і назоўніка kętь > Kyr. Да садзіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мошаст ’крэп, аксаміт’ (ТСБМ), мошаст, мошыст ’плюш’ (Сл. ПЗБ), ’вельвет’ (іўеў., Сцяшк. Сл.), ’махнатая тканіна’ (КЭС, лаг.). Паводле Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 3, 79), паходзіць з літ. mãšastas ’аксаміт’. Аднак гл. машэстэр ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нарэў ’вялікі мядзведзь’ (Інстр. 2). Няясна, магчыма, да рваць (гл.), прасл. *гъиайу якое, паводле Мяркулавай (Этимология–1978, 96), магло мець значэнне ’схапіўшы зубамі, адарваць кусок’. Відаць, як і іншыя назвы мядзведзя, табуізаваная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лава́ць, лова́ць (1‑я ас. лава́ю) — паўд.-усх. ’лавіць’ (Янк. I, Шн., Нар. сл., Шатал., Мат. Гом.), лава́цца ’лавіцца’ (ТС). Псеўдаітэратыўная форма дзеяслова лаві́ць (гл.) паводле аналогіі да хватаць. Гл. таксама лавіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Летавішча, лётовище ’гадавое кола ў ствале дрэва’ (Нік.; ельск., ЛАПП), лун. летовішчэ ’кольца на розе, паводле якога можна вызначыць, колькі год карове’ (Шатал.). Суфікс -išče надае значэнне выніку дзеяння. Да летаваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ліжэ́ць ’меншаць, слабець (пра мароз)’ (дзярж., Нар. сл.). Утворана з прасл. Ibg- і суф. -ёй. Лексема хутчэй за ўсё запазычана ці аформлена паводле польск. ulżyć ’аблегчыць^ < lżej ’лягчэй’. Да лёгкі, ільгота (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мамон ’глухі чалавек’ (Бяльк.). Рус. пск., цвяр. мамоня ’негаваркі, пануры чалавек’. Балтызм. Параўн. літ. mómūnė ’цемечка’ (паводле прыкладаў у IKŽ, 8, 344: ’пакуль цемечка не зарасце (не стане цвёрдым), дзіця не гаворыць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Механі́зм ’частка машыны, прылады, апарата’, ’унутраны лад, сістэма чаго-небудзь’ (ТСБМ). Паводле Крукоўскага (Уплыў, 83) — з рус. механизм, якое з еўр. моў, утворанае ад новалац. mechanismus на падставе ст.-грэч. μηχανέ ’інструмент’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бро́хнуцца ’кінуцца, паваліцца’ (Жд.) > бро́хаты ’пляскаць, пляскацца; шлёпаць’ (палес., Клім.). Укр. брьо́хати, брьо́хатися ’тс’, таксама бро́хати, -ся. Паводле Рудніцкага, 228–229, гукапераймальнага паходжання, але яго параўнанне з бри́з(ь)кати вельмі няпэўнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ве́рцень ’вецер; нячыстая сіла’ (Мат. Гом.). Персаніфікаваная назва ветру, паводле яго магутнай наднатуральнай сілы, утвораная ад vьrtěti і суф. ‑ьnʼь (як студзень, пярэварацень); параўн. таксама рус. перм. ве́рте́нь ’гарэза, свавольнае бойкае дзіцё’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)