schren

*

I

vt стры́гчы, падстрыга́ць

◊ über inen Kamm ~ — стры́гчы ўсіх пад адзі́н грабяне́ц

II

(präs schert i schiert)

1.

vt vimp турбава́ць, непако́іць

das schert mich nicht im Gerngsten — гэ́та мяне́ ніко́лькі не турбу́е

2.

(sich)

1.

(um A) турбава́цца, непако́іцца

2) разм. выбіра́цца

scher dich fort [hinus] — выбіра́йся!, ідзі́ прэч!

sich ins Bett ~ — разм. зала́зіць у пасце́ль

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Wtter

n -s, -

1) надво́р’е

beständiges ~ — усто́йлівае надво́р’е

hiteres ~ — я́снае надво́р’е

2) перан. атмасфе́ра, настро́й

gtes ~ — до́бры настро́й

um gt(es) ~ btten* — прасі́ць чыёй-н. прыхі́льнасці [добразычлі́васці]

3) бу́ра, навальні́ца

das ~ brach los [entld sich] — узняла́ся бу́ра

das ~ zieht sich zusmmen [zieht heruf] — набліжа́ецца навальні́ца [бу́ра]

4) pl горн. pyдні́чнае паве́тра, рудні́чная атмасфе́ра

mtte ~ — уду́шлівая рудні́чная атмасфе́ра

schlgende ~ — рудні́чны газ

lle ~! — вось гэ́та так!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

fein

1.

a

1) то́нкі

2) дро́бны

~er Rgen — дро́бны дождж

3) дакла́дны, то́нкі

4) то́нкі, чу́ткі

~es Gehör — то́нкі слых

5) бага́ты, зна́тны, вы́танчаны

~e Maneren — до́брыя [вы́танчаныя] мане́ры

6) до́бры, выда́тны

das ist ber ~! — дык гэ́та цудо́ўна!

2.

adv

1) то́нка

2) цудо́ўна

er ist ~ herus — ён уда́ла адкруці́ўся [адчапі́ўся]

3.

~ mchen, sich прыбі- ра́цца, прыхаро́швацца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

vertrgen

*

I

1.

vt выно́сіць, трыва́ць, цярпе́ць (боль і г.д.)

er verträgt kinen Spass — ён не разуме́е жа́ртаў

inen Puff ~ — разм. быць выно́слівым

2.

(sich)

(mit D) ла́дзіць, жыць у зго́дзе

sich mit j-m weder ~ — паміры́цца з кім-н.

das verträgt sich nicht mit sinen nsichten — гэ́та не вя́жацца з яго́ по́глядамі

II

vt зно́шваць (адзенне і г.д.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Blut

n -es

1) кро́ў

◊ das ~ strömt zum Hrzen — cлю́ца абліва́ецца крывёю

das liegt [steckt] ihm im ~ — гэ́та ў яго́ ў крыві́

bis aufs ~ kämpfen — бязлі́тасна змага́цца

2) кроў, паро́да, пахо́джанне

die Bnde des ~es — ву́зы крыві́ [радства́]

~ vom ~ und Fleisch vom Flische — кроў ад крыві́ і плоць ад пло́ці

er hat dckes ~ — у яго́ ця́жкі хара́ктар

kltes ~ bewhren — спако́йна трыма́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Stirn

f -, -en лоб, чало́

ine flehende ~ — пака́ты лоб

das steht ihm auf der ~ geschreben — гэ́та напі́сана ў яго́ на (і)лбе

sich vor die ~ schlgen* — сту́кнуць сабе́ па (і)лбе (пры раптоўнай думцы)

j-m etw. an der ~ nsehen* — ба́чыць што-н. па чыі́м-н. аблі́ччы

die ~ rnzeln — хму́рыць лоб

j-m die ~ beten* — даць каму́-н. адпо́р

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

träumen

1.

vi (von D)

1) ба́чыць у сне; (пры)сні́ць

ich träumte [mir träumte] von dir — ты мне (пры)сні́ўся

träume süß! — спі сма́чна!

2) ма́рыць, мро́іць (пра што-н.)

2.

:

inen Traum ~ — ба́чыць сон

das hätte er sich nicht ~ lssen — гэ́та яму́ і не ма́рылася [у сне не сні́лася]

das soll er sich ja nicht ~ lssen! — няха́й ён і не ма́рыць аб гэ́тым!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

müssen

* мадальны дзеяслоў, абазначае:

1) аб’ектыўную або ўнутраную неабходнасць:

ich muss das mchen — я паві́нен гэ́та зрабі́ць

man muss — трэ́ба, неабхо́дна

2) лагічную выснову, дапушчэнне:

er muss krank sein — напэўна, ён хво́ры

3) міжвольнае дзеянне:

da msste er lchen — тут ён міжво́льна засмяяўся

4) пажаданне (ва ўмоўным ладзе):

das müsste mmer so sein! — няха́й заўсёды бу́дзе так!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

genu

1.

a дакла́дны; падрабя́зны; стара́нны

in llem ~ sein — быць дакла́дным [акура́тным] ва ўсі́м

2.

adv дакла́дна, ро́ўна, якра́з

etw. ~ knnen* — грунто́ўна ве́даць што-н.

es ist ~ dasslbe — гэ́та зусі́м [ца́лкам] то́е ж са́мае

~ so viel wie… — ро́ўна сто́лькі ж, ко́лькі…

~ in der Mtte — у са́май сярэ́дзіне

~er betrchtet — пры бо́льш дэталёвым [дакла́дным] разгля́дзе

~ genmmen — стро́га ка́жучы, ула́сна ка́жучы, па су́тнасці

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Кабы́лка1 (БРС, ТСБМ, Бяльк., Жыв. сл., З нар. сл., Касп., КТС, Нік., Оч., Сержп., Сцяц. Словаўтвар.). Укр. дыял. кобилка, рус. кобылка, польск. kobyłka, в.-луж. kobyłka, палаб. tʼübälə, чэш. kobylka, славен. kobylka, мак. кобилка, балг. кобилка. Прасл. (па думку Слаўскага, 2, 308, БЕР, 2, 504, прасл. дыял.) kobylъka памянш. да kobyla гл. кабыла1.

Кабы́лка2 ’драўляная падстаўка пад струны’ (БРС, ТСБМ, Касп.: лаг., КЭС, Маш., Некр., Шат.). Укр. кобилка, рус. кобылка, польск. kobylka, чэш. kobylka, славац. kobylka ’тс’. Паўн.-слав., узыходзіць непасрэдна да кабылка1 — перанос паводле падабенства або ўжыванне ўжо «тэрміналагічнага» kobylka, якім абазначалі розныя падстаўкі і прыстасаванні. Магчыма, гэта «вандроўны» культурны тэрмін, хаця і даволі старажытны, як можна меркаваць зыходзячы з лінгвагеаграфіі слова.

Кабы́лка3 ’лугавая казяўка-траскун, конік’ (БРС, Дразд., Інстр. II). Этымалогія няясная. Параўн. укр. кобилка, рус. кобылка, польск. kobyłka, чэш. kobylka, славац. kobylka ’тс’. На поўдні як быццам не ведаюць гэтага слова; паўн.-слав. слова — старажытны перанос ад kobyLka паводле знешняга падабенства, параўн. конік і інш.

Кабы́лка4 ’адна з дзвюх пласцінак з калёсікамі ў кроснах, да якіх падвешваюцца ніты’ (ТСБМ), магчыма, сюды ж кабылкі ’палачкі ў кроснах для падцягвання нітоў’ (З нар. сл.). Аб значэнні і ўсходнім распаўсюджанні слова на польск. тэрыторыі гл. Фалінская, III, 2, к. 93 (пыт. 107). Лінгвагеаграфія слова сведчыць аб тым, што гэта паланізм, які праз гаворкі (магчыма, у выніку пранікнення рэаліі) трапіў у бел., сумежныя рус. і пагранічныя ўкраінскія гаворкі, або пра сумесную інавацыю часоў Вялікага княства Літоўскага.

Кабылка5 ’вочка (у ніце)’ (З нар. сл., Касп., Мат. Гом., Уладз.), кабылкі ’тс’ (Мат. Гом.), кабулка (аб фанетыцы гл. кабулка) ’тс’ (Мат., Нар. сл.), ’частка ніта’ (Шат.). Славяне (польск., славац.; рус. цвяр., пск., смал.; укр. закарп.) ведаюць гэту назву ў дачыненні да вочак ніта ў залежнасці ад іх тыпу (двух- або трохпетлевыя ніты), аб рэаліі гл. спецыяльна малюнкі ў Грынчэнкі, 2, 533, і Фалінскай, 111, 1, 80. Так, закарп. у Галіцыі, паводле Грынчэнкі, кабылкай называюць ніжнюю частку петляў, а на Палессі — петлі верхняга раду. Культурны характар тэрміна і відавочныя сепаратныя лексічныя сувязі гэтых моўных зон з беларускімі гаворкамі дазваляюць сумнявацца ў вялікай старажытнасці інавацыі. Магчыма, яна і была беларуска-польскай, а магчыма, толькі ўласна беларускай і ўжо адносна пазней слова магло пранікнуць у гаворкі іншых моў. Што датычыць этымалогіі, то хоць сувязь з кабылка1 відавочная (параўн. укр. зах. коник ’верхняя пятля ў ніце’, кобилка — ’ніжняя’), матывацыя няясная, магчыма, перанос з іншых пазваў дэталей красён. Рус. (іркуц.) кобылка ’пятля, вузел, якія ўтвараюцца пры скручванні вяроўкі, дроту’ ўказвае па магчымасць пошуку этымону для значэння ’пятля наогул’, якое першапачаткова магло ўзнікнуць на базе выразу (з адмоўным значэннем) «рабіць кабылу», ’рабіць памылку (блюзну, пропуск пятлі пры тканні)’, ’блытаць вяроўку і г. д.’ На гэта ўказваюць даныя бел. гаворак (параўн. гарад. кабылка ’блюзна’) і літ. калькі з бел. слоў (параўн. kumẽlė).

Кабылка6 ’грыб’ (Жыв. сл.), кабылкі ’чорныя грузды’ (узд., КЭС), кабылы ’грыбы’ (Жд. 3, Мат. Гом.), кобыльнік ’грыб, які часам ужываецца ў ежу’ (Нас.). Да кабылка1, кабыла1 (гл.); кобыльнік утворана суфіксальным спосабам ад кабыла1 ці на базе выразу кабыльны грыб. Адносна этымалогіі гл. кабыла5.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)