прагра́мны в разн. знач. програ́ммный;
п. твор пісьме́нніка — програ́ммное произведе́ние писа́теля;
~ныя пыта́нні — програ́ммные вопро́сы;
~ная прамо́ва — програ́ммная речь;
~ная му́зыка — програ́ммная му́зыка;
~нае кірава́нне — тех. програ́ммное управле́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГА́ННА КАМНІ́НА
(Anna Komnēnē; 1.12.1083, г. Канстанцінопаль, цяпер г. Стамбул, Турцыя — каля 1154),
візантыйскі гісторык, пісьменніца. Дачка імператара Аляксея І Камніна, жонка дзярж. дзеяча і гісторыка Нікіфара Врыенія. Вывучала л-ру, філасофію, гісторыю, геаграфію і інш. Пасля смерці бацькі (1118) узначаліла няўдалую змову з мэтай скінуць свайго брата Іаана II Камніна і пасадзіць на трон мужа. Трапіўшы ў апалу, канец жыцця правяла ў манастыры. Пасля смерці мужа (каля 1140) давяла да канца яго няскончаныя «Гістарычныя запіскі» (пазней выкарыстала іх у «Алексіядзе»). У 1148 завяршыла свой гіст. твор «Алексіяда», які ахоплівае падзеі 1069—1118. Нягледзячы на суб’ектывізм і тэндэнцыйнасць, твор — адзін з лепшых помнікаў візант. прозы, каштоўная крыніца па гісторыі Візантыі і 1-га крыжовага паходу.
Тв.:
Рус. пер. — Алексиада. СПб., 1996.
Літ.:
Удальцова З.В. Византийская культура. М., 1988;
Dalven R. Anna Comnena. New-York,1972.
Н.К.Мазоўка.
т. 5, с. 29
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
а́рыя
(іт. aria = песня)
муз. вакальны твор для аднаго голасу (звычайна частка оперы, араторыі ці кантаты).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
пе́сня, -і, мн. -і, -сень, ж.
1. Вершаваны і музычны твор для выканання голасам.
Харавая п.
Жніўныя песні.
Беларускія народныя песні.
2. Пра спевы птушак.
Салаўіныя песні.
◊
Доўгая песня (разм.) — тое, што патрабуе працяглага часу, што не скора можа быць зроблена, расказана і пад.
Старая песня (разм.) — што-н. даўно вядомае.
Песня спета чыя (разм.) — канец чыйго-н. жыцця, шчасця, поспехаў і пад.
|| памянш. пе́сенька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.
|| прым. пе́сенны, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. матыў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сцэна́рый, -я, мн. -і, -яў, м.
1. Літаратурна-драматычны твор з падрабязным апісаннем дзеяння, на аснове якога можа ставіцца кінафільм, тэатральная пастаноўка і інш.
С. фільма «Альпійская балада».
2. Спіс дзейных асоб п’есы з указаннем парадку і часу выхаду на сцэну (спец.).
3. Загадзя распрацаваны дэталёвы план правядзення якога-н. відовішча, увогуле (перан.) ажыццяўлення чаго-н.
С. фестывалю.
4. перан. План ажыццяўлення чаго-н.; прагноз.
Дзейнічаць па сцэнарыі.
|| прым. сцэна́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
С. матэрыял.
С. аддзел.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дуэ́т, ‑а, М дуэце, м.
1. Музычны твор або эпізод у оперы, араторыі і пад. для двух інструментаў або двух галасоў з самастойнымі партыямі. Вакальны дуэт. Дуэт для скрыпкі і віяланчэлі.
2. Ансамбль з двух выканаўцаў. // Пра ўдзельнікаў парнага спартыўнага выступлення. Спартыўны дуэт.
3. у знач. прысл. дуэ́там. У два галасы, на двух інструментах. Спяваць дуэтам.
[Іт. duetto.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
імправіза́цыя, ‑і, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. імправізаваць.
2. Імправізаваны твор, прадмет і пад. Тадорык, прысеўшы каля адчыненага акна, іграў на скрыпцы нейкія музычныя імправізацыі, цалкам аддаючыся ім. Колас. Размясціўшыся як дзе хто мог — на зэдліку, на перакуленым чамадане, на зложаным слупку кніг, — мы весела выпілі.. Галавачова жонка Ніна ўсё толькі прасіла прабачыць за такую імправізацыю. Скрыган.
[Іт. improvvisazione.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ско́лак, ‑лка, м.
1. Адколаты кавалак чаго‑н. Сколак каменя.
2. Спец. Узор, перанесены на матэрыю, паперу пры дапамозе наколвання.
3. перан. Дакладнае падабенства, копія каго‑, чаго‑н. Чытач «Дзевятага вала» з асаблівай нагляднасцю бачыць, як праўда мастацтва зліваецца з суровай праўдай рэальнага жыцця, як мастацкі твор становіцца верным сколкам з рэчаіснасці і абагульненнем яе. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уверцю́ра, ‑ы, ж.
1. Музычны уступ да оперы, балета, драмы і пад. Уверцюра да оперы «Алеся». // перан. Пачатковы этап, папярэдняя частка чаго‑н. Прысвячаючы паэму «Сымон-музыка» беларускай моладзі, паэт напіша вельмі прачулую, глыбокую паэтычным .. сэнсам уверцюру, у якой у значнай меры раскрые сваё крэда паэтычнага бачання, адчування свету. Навуменка.
2. Невялікі музычны твор у форме санаты. Сімфанічная уверцюра.
[Фр. ouverture ад ouvrir — адкрываць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэдэ́ўр, ‑а, м.
Узорны, выдатны твор мастацтва, майстэрства. У нацыянальнай галерэі, дзе выстаўлены шэдэўры Цорна і Рубенса, вісіць таксама мазня новых модных мастакоў. Мележ. Шэдэўр сусветнай лірыкі, славуты «Ветразь» напісаў шаснаццацігадовы Лермантаў, дваццацігадовы Пушкін быў ужо аўтарам «Руслана і Людмілы». Грахоўскі. Вобраз Веры ў выкананні Ждановіч быў сапраўдным шэдэўрам і атрымаў вельмі высокую ацэнку гледача і прэсы. «Полымя».
[Ад фр. chef-d'oeuvre.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)