ста́віцца 1, ‑віцца; незак.
Зал. да ставіць.
ста́віцца 2, стаўлюся, ставішся, ставіцца; незак.
Праяўляць, выражаць свае адносіны да каго‑, чаго‑н. Мясцовыя людзі .. заўсёды з насцярогай ставяцца да чужых. Навуменка. Таццяна радасна ажывілася — ёй надзвычайна прыемна было, што Зелянюк ставіцца да яе з шчырай даверлівасцю і нават радзіцца з ёй. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стрэ́сці, страсу, страсеш, страсе; страсём, страсяце; пр. строс, стрэсла; зак., каго-што.
1. Трасучы, скінуць што‑н. Доўнар адвярнуўся, рухамі плячэй строс снег з каўняра і .. зняў футра. Дуброўскі. Дрэмле ветрык і на ўзвышшы Нават кветкі не калыша, Не страсе расы. Колас.
2. Трасучы, змяшаць разам. Стрэсці сена з саломай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сы́канне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. сыкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. За адным, другім, трэцім махам каса як бы асвойталася з травою, з рукамі касца і ўжо не паказвала з травы носіка, а смачна, нават з нейкім сыканнем, уядалася ў гэтую падсаду і валіла роўны і прыгожы рад. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укамплектава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.
1. Сабраць, стварыць камплект чаго‑н. — Шрыфт у нас там ёсць? — папытаў я ў наборшчыкаў. — Не, няма, — адказаў Рыгор Квасіла. — Нават звычайнага, і таго мала. Нехта ўкамплектаваў не падумаўшы. Сабаленка.
2. Папоўніць да камплекту, закончыць камплектаванне. Укамплектаваць бібліятэку. Укамплектаваць полк да штатаў ваеннага часу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упо́тайку, прысл.
Разм. Тое, што і употай. На вечары засталася толькі моладзь. Сярод яе была нават адна сама па сабе прывабная дзяўчына Вера Іжыцкая, з заняпалага дваранскага роду. Лабановіч употайку наглядаў за ёю. Колас. Аўстра замілавана глядзела на .. [Каспара]. «Не, не можа быць, каб такі хаваў нешта ўпотайку ад мяне». Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарано́к, ‑нка, м.
1. Частка сцябла, кораня або ліста, якая аддзяляецца ад расліны для вегетатыўнага размнажэння і ў спрыяльных умовах развіваецца ў самастойную расліну. Аднекуль.. [Якіму Гарбузу] нехта прыслаў чаранкі вінаграду, і цяпер у садзе ў зацішным куточку ён рос і нават даспяваў. Сабаленка.
2. Вузкая частка ліста, што злучае яго са сцяблом.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чэ́мер, ‑у, м.
Тое, што і чамярыца. А потым ужо порсткае цёплае сена — яно пахне горкім чэмерам — у хлевушку на палатках. Адамчык. / у перан. ужыв. «Дабранач» буркнуўшы сабе пад нос, Шаціла знік адразу ў нетрах ночы. Ён нават не зірнуў у твар дзявочы, І горкі чэмер ён у сэрцы нёс. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шала́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. неадабр. Бадзяцца, швэндацца. Замест таго, каб шалацца па станцыі, што было нават і небяспечна, настаўнікі прыпыніліся ў лесе на высокім узгорку над балотам, — адпачыць ды хоць трохі абмеркаваць сваё становішча. Колас. [Драч:] Проста салдат вунь колькі шалаецца па Піцеру, то няўжо кожнага на такі пачастунак? Губарэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Разм. Тое, што і шчыпаць (у 1–3 знач.). Зосітэ ўвесь час не давала спакою свайму каханаму: .. нават гулліва шчыкала яго за бакі. Броўка. Холад браў за ногі, шчыкаў за вушы. Сабаленка. Аброслы дзядзька ў капелюшы няўдала шчыкаў канцы папярос двума тоўстымі пальцамі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
але́¹, злуч.
I. супраціўны.
1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; адпавядае па знач. словам «а», «аднак», «наадварот».
Хлопец гаварыў па-беларуску, але з моцным польскім акцэнтам.
2. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем.
Ты ведаеш, але казаць не хочаш!
3. Злучае сказы, у адным з якіх выказваецца неадпаведнасць таму, аб чым гаворыцца ў другім сказе.
Быў ён там ці не быў, напэўна ніхто не ведаў, але ж людзі называлі яго імя.
II. далучальны.
1. Далучае сказы і члены сказа, якія развіваюць, дапаўняюць або паясняюць выказаную ў папярэднім сказе ці словазлучэнні думку.
Кожны выбірае свой шлях да шчасця, але толькі яно не заўсёды даецца лёгка і проста.
2. Далучае члены сказа і сказы, звязаныя паміж сабой часавай паслядоўнасцю.
Яна зачыніла дзверы, але праз хвіліну хтосьці пачаў стукаць у іх.
3. Ужыв. ў пачатку самастойных сказаў пры рэзкім пераходзе да новай думкі і адпавядае злучніку «ды».
Нават і ён маўчаў...
Але што я кажу, — ён, напэўна, лепш за ўсіх разумеў нас.
4. у знач. наз., нескл., н. Пярэчанне, перашкода (разм.).
Ніякіх але!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)