канта́кт
(лац. contactus)
1) сутыкненне, непасрэдная блізкасць па месцы знаходжання;
2) злучэнне двух праваднікоў у электрычным ланцугу, а таксама месца гэтага злучэння;
3) перан. блізкія адносіны, цесная сувязь (напр. літаратурныя кантакты).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
злоI ср.
1. зло́, род. зла ср., лі́ха, -ха ср.; (беда) бяда́, -ды́ ж.;
наде́лать мно́го зла нарабі́ць шмат зла;
умышля́ть зло уст. заду́мваць зло;
употребля́ть во зло что́-л. злоўжыва́ць чым-не́будзь;
2. (досада, злость) злосць, род. зло́сці ж.;
◊
зло берёт злосць бярэ́;
со зла са зло́сці;
как на зло як на злосць, як на лі́ха;
зла не помнить (на ком) не злава́ць (на каго);
из двух зол выбира́ть ме́ньшее з двух ліх (бед) выбіра́ць ме́ншае (ме́ншую).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Брат. Ст.-рус. братъ, рус. брат, укр. брат, польск. brat (ст.-польск. bratr), чэш. bratr, ст.-слав. братръ, братъ, балг. брат, серб.-харв. бра̏т і г. д. Прасл. *bratrъ (форма *bratъ узнікла дысіміляцыяй двух r), старая аснова на ‑er. І.‑е. *bhrāter‑: ст.-прус. brāti, літ. brotė̃relis, гоц. broþar (ням. Bruder), лац. frāter, грэч. φρᾱ́τηρ, ст.-інд. bhrā́tar‑ і г. д. Бернекер, 82; Траўтман, 36; Фасмер, 1, 207–208; Слаўскі, 1, 41; Трубачоў, История терм., 58 і наст.; Шанскі, 1, Б, 189–190.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гарбу́з ’гарбуз’ (БРС, Шат., Касп., Нас., Бяльк., Сцяшк. МГ). Укр. гарбу́з ’тс’, рус. арбу́з, гарбу́з ’кавун’, гарбу́з ’гарбуз’, польск. harbuz, arbuz ’кавун’, серб.-харв. ка́рпуза, балг. карпу́з ’кавун’. Запазычанне з усх. моў. У аснове ляжыць кыпч. χarbuz (параўн. тур., крым.-тат. karpuz), якое паходзіць з перс. χarbūza. Фасмер, 1, 83–84. Гл. яшчэ Слаўскі, 1, 403; Брукнер, 168. Аб двух храналагічна розных запазычаннях гэтага слова ў польск. мове гл. у Слаўскага, там жа. Адносна лексемы гарбу́з як назвы стравы гл. Сцяц. Нар., 41.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кантаміна́цыя
(лац. contaminatio = сутыкненне, змешванне)
1) змешванне дзвюх або некалькіх з’яў, падзей пры іх апісанні;
2) утварэнне новага слова або словазлучэння шляхам аб’яднання двух блізкіх па значэнні ці гучанні слоў або выразаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
адубе́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Які адубеў, акалеў; змёрзлы. Уначы ад марозу лопаліся бярвенні ў сценах, а неяк раніцай Сяргейка знайшоў у сенцах двух адубелых вераб’ёў. Хомчанка. // Які стаў нягнуткі ад холаду; скарчанелы. Здавалася, што адубелыя рукі не вытрымаюць, міна паляціць уніз. Новікаў.
2. Цвёрды, каляны ад вады, холаду. Галіна адварочвалася, пазірала ў самы куток машыны, дзе, уваткнуты між рамай і брызентам, калыхаўся адубелы ад вады зялёны плашч-накідка. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абцугі́, ‑оў; адз. няма.
Металічны інструмент, які выкарыстоўваецца ў кавальскай справе для захоплівання і заціскання жалеза. Юнак выхапіў абцугамі цяжкі кавалак распаленага жалеза, кінуў яго на кавадла. Гамолка. // перан. Тое, што скоўвае, заціскае развіццё чаго‑н. Горад паказан у абцугах крызісу, у пакутах беспрацоўя і ў барацьбе за дыктатуру працы. У. Калеснік. // перан. Акружэнне, ахоп праціўніка з двух бакоў.
•••
Трапіць у абцугі гл. трапіць.
Узяць у абцугі гл. узяць.
[Польск. obcęgi з ням. Zange.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
склада́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да скласціся (1–5 знач.).
2. Мець у сваім складзе каго‑, што‑н., быць складзеным з каго‑, чаго‑н. Ёсць важныя дзве часціны, з якіх складаецца жыццё і яго глыбокі сэнс і хараство — чалавек і прырода. Колас. Складаўся гэты тэатр з аднаго чалавека, скрыначкі і дзесяткаў двух цвыркуноў. Маўр. Няхітры гарнітур [Трахіма] складаецца са зрэбнай кашулі і шарачковых портак. Крапіва.
3. Зал. да складаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАРЖАВО́З,
ліхтэравоз, судна для транспартавання грузаў у баржах — плывучых кантэйнерах. Эксплуатуюцца пераважна баржавозы двух тыпаў — з кранавай і гарызантальнай грузаапрацоўкай. На баржавозах першага тыпу баржы (да 83 баржаў з грузам да 450 т кожная) падымаюцца з вады, перасоўваюцца ўздоўж палубы і ставяцца ў трумы казловым кранам. На баржавозах другога тыпу баржы падымаюцца да ўзроўню грузавой палубы спец. пад’ёмнікам на карме і перасоўваюцца на цялежках да месца ўстаноўкі (да 38 баржаў водазмяшчэннем да 1000 т).
т. 2, с. 307
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АМФІБІЁНТЫ
[ад амфі... + біёнт(ы)],
арганізмы, якія жывуць або развіваюцца ў двух асяроддзях. Да амфібіёнтаў адносяцца віды жывёл і раслін, здольныя жыць і ў вадзе, і на сушы (многія земнаводныя, марскія чарапахі і інш.; гл. Амфіфіты, Гіграфіты); віды, якія жывуць у адных узроставых фазах развіцця (звычайна — лічынкавай) у вадзе або ў глебе, у другіх — на сушы. Напр., большасць жаб, стракоз, камароў, многія мошкі, майскі і чэрвеньскі хрушчы, жукі-шчаўкуны (драцянікі) і інш. Найб. пашыраны ў паласе прыліваў і адліваў.
т. 1, с. 328
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)