Пруся́нкі ’від зялёнак’ (полац., Нар. сл.). Мабыць, з *прасянкі < проса, паводле выгляду шапачкі (як бы насычанай лускавінкамі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саўсе́ня ’тоўчаная бульба з цыбуляй’ (смарг., Сл. ПЗБ). Паводле аўтараў слоўніка (4, 374), з літ. sausiẽne ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́ўстуха ’брыца, Echinochloa crusgalli L.’ (стол., ЛА, 1). Да то́ўсты (гл.). Названа паводле таўсматага круглага пушыстага коласа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трушы́на, трушы́нка ‘трошачкі, маленькая колькасць’ (Нас.). Паводле Насовіча, ад трусі́ць (гл.). Параўн. таксама тру́сачка ‘драбок, каліва’, ‘парушынка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
stream1 [stri:m] n.
1. рэ́чка; раўчу́к, руча́й, ручаёк;
a crossing stream перапра́ва;
pl. streams poet. во́ды (ракі)
2. пато́к, струме́нь;
a stream of traffic чарада́ машы́н;
a stream of cold air струме́нь хало́днага паве́тра;
a stream of light праме́нь святла́
3. плынь, цячэ́нне (ракі);
up/down stream уве́рх/уні́з па цячэ́нні;
swim with/against the stream плы́сці па цячэ́нні/су́праць цячэ́ння
4. напра́мак, цячэ́нне;
a stream of events плынь падзе́й;
in the main stream of the tradition у адпаве́днасці з гало́ўнай трады́цыяй
5. пато́к (на курсе); кла́сы, падабра́ныя паво́дле здо́льнасцей або́ схі́льнасцей ву́чняў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Тынь-трава́ — паводле Насовіча (літаральна) ‘трава, якая расце пад тынам’, спалучэнне зажываецца побач з трынь-трава ў значэнні ‘рэч, нічога не вартая, дробязь, пусцяковіна’ (Нас.); паводле Некрашэвіча і Байкова, тынъ‑трава — адпаведнік рус. трын-трава (Некр. і Байк.), параўн. трын-трава́, трынь-трава, гл. Па-за межамі Беларусі спалучэнне не ўжываецца (гл. СРНГ). Паводле Карскага (2–3, 88), уяўляе спалучэнне назоўніка з назоўнікам, першы назоўнік па паходжанні ідэнтычны тынь 4, гл. папярэдняе слова. Несумненна, што ‘трысцё’ як трава не даецца на корм жывёле, і таму спалучэнне атрымала другаснае значэнне ‘рэч нічога не вартая’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АРЭО́МЕТР
(ад грэчаскага araios няшчыльны, вадкі + ...метр),
прылада для вымярэння шчыльнасці вадкасцяў і цвёрдых целаў. Прынцып работы арэометра заснаваны на Архімеда законе. Бываюць шкляныя (найбольш пашыраныя) і металічныя (для вымярэння шчыльнасці вадкасці пры высокіх тэмпературах). Паводле прызначэння адрозніваюць дэнсіметры і арэометры для вымярэння канцэнтрацыі раствораў (лактадэнсіметры, спіртамеры, цукрамеры). Шчыльнасць цвёрдых целаў вымяраюць арэометры пастаяннага аб’ёму (гл. Гідрастатычнае ўзважванне).
т. 2, с. 14
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АСКАКА́РП
(ад аск + грэч. karpos плод),
пладовае цела грыбоў падкласа сапраўдных сумчатых грыбоў (эўаскаміцэтаў). Аснову аскакарпа складаюць шчыльна сплеценыя вегетатыўныя гаплоідныя гіфы міцэлію, сярод якіх з зіготы аскагенных гіфаў утвараюцца сумкі з аскаспорамі. У залежнасці ад формы і будовы аскакарпа вылучаюць клейстатэцыі, перытэцыі і апатэцыі. Паводле тыпу аскакарпа і сумак вылучаюць групы парадкаў: плектаміцэты, пірэнаміцэты і дыскаміцэты.
т. 2, с. 34
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АСНО́ВЫ,
клас хім. злучэнняў, здольных дысацыіраваць у водных растворах з утварэннем гідраксільных іонаў OHˉ. Асновы, растваральныя ў вадзе, наз. шчолачамі, з кіслотамі ўтвараюць солі. Па ступені дысацыяцыі падзяляюцца на слабыя (напр., гідраксіды магнію, амонію) і моцныя (напр., гідраксіды натрыю, кальцыю). Паводле сучаснай тэорыі Асновамі лічацца і злучэнні, у якіх няма іонаў OHˉ, напрыклад, аміяк, гідразін, пірыдзін. Гл. таксама Кіслоты.
т. 2, с. 39
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
А́ТЫС,
у грэчаскай міфалогіі бог фрыгійскага паходжання, любімец Вялікай маці багоў Кібелы. Сімвалам Атыса была хвоя. Паводле адной з легендаў, ён вылегчаў сябе ў рэліг. экстазе і стаў вярх. жрацом культу Кібелы. У гонар Атыса ў Рыме з 15 да 27 сак. праходзілі святкаванні, якія суправаджаліся нястрымнымі оргіямі. Жахі самакатаванняў Атыса апісаў рым. лірык Катул у паэме «Атыс».
т. 2, с. 80
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)