1. Не зусім светлы, светлаваты. Час, мабыць, мінаў за поўнач — маладзічок узлез у самую высь неба і ціха бліскаў там, завалочаны святлявым мроівам.Быкаў.
2. З светларусымі валасамі. Другі быў яшчэ шырэйшы ў плячах і ростам вышэйшы, а дабрадушным тварам, з вялікай святляваю галавою.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уні́мак, ‑мку, м.
Разм. У выразах: без унімку — бесперастанку. Архіп Архіпавіч нешта ўсё гаварыў. Гаварыў без унімку.Сіняўскі; няма (не мець) унімку — нельга спыніць, стрымаць. З тыдзень унімку не было, жыць не давала [гаспадыня], поедам мяне ела.Сачанка.На ўсходзе неба запалавела, а грымучае пекла не мела унімку.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ю́рта, ‑ы, ДМ юрце, ж.
Пераноснае, крытае шнурамі або лямцам з конусападобным дахам жыллё з жэрдак у некаторых качавых народаў Азіі і Паўднёвай Сібіры. Па пясках можна было ехаць сотні кіламетраў і не сустрэць ніводнага кішлака, ніводнай юрты.Васілевіч.У неба бялюткія выспачкі юрт Стрэшкамі вострымі цэляцца.Калачынскі.
[Ад цюрк. jurt.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зо́рка ’нябеснае цела’. Рус.зо́рька ’зара’, наўг., бранск. ’зорка’, укр.зі́рка ’зорка’. Параўн. польск.zorza ’зара, зорка’, чэш.zora ’ранішняя зорка’. Памянш. ад зара < зора (ці зоря) з суфіксам ‑к‑а. Параўн. з іншымі суфіксамі балг.зорнѝца, серб.-харв.зорњача, славен.zorníca, zorjeníca ’ранішняя зорка; Венера’. Значэнне зара (гл.) ’ранішняе святло’ дало падставу для дыферэнцыяцыі значэнняў гэтага слова: ’афарбоўка неба’ і ’зорка’. Для далейшай дыферэнцыяцыі важным было замацаванне суфіксальных утварэнняў для назвы адной ранішняй зоркі, а потым і зоркі наогул. Булахоўскі (Труди філол. ф-ту ХДУ, 3, 1956, 62) адзначыў, што ў ст.-рус. адбывалася дыферэнцыяцыя заря ’святло’, зоря ’зорка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bedécken
1.
vt
1) накрыва́ць, прыкрыва́ць; засціла́ць
das Gesícht mit den Händen ~ — прыкры́ць твар рука́мі
der Hímmel ist bedéckt — не́ба пахму́рнае
2) вайск. прыкрыва́ць; канваі́раваць
3) vi пакрыва́ць
wéiche Téppiche ~ den Bóden — мя́ккія дываны́ пакрыва́юць падло́гу
2.
(sich) накрыва́цца, засціла́цца; пакрыва́цца
der Hímmel hat sich bedéckt — не́ба пакры́лася хма́рамі
sich mit Ruhm ~ — пакры́ць сябе́ сла́вай
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
grom, ~u
м.кніжн. гром;
grom gniewu перан. гром гневу;
jak grom z nego {nieba — як гром з яснага неба;
гл. piorun i grzmot
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
1. Закрыцца, заслацца, зацягнуцца. Неба завалаклося хмарамі. Вочы завалакліся слязамі.
2.Разм. Зайсці, зацягнуцца куды‑н. Завалокся на край свету. □ Трэба да балотца ісці. А то, чаго добрага, возьме ды завалачэцца ў дрыгву конь ці жарабя.Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
небасхі́л, ‑у, м.
Частка неба над лініяй гарызонта; небакрай. З парадзелай цемры выступалі няясныя абрысы лясоў, раскінутых на далёкім небасхіле.Колас.Бляднелі зоры, і на празрыста-сінім небасхіле збіраліся кашлатыя воблакі.Чарнышэвіч.// Гарызонт. Адзін за адным, адзін за адным выплываюць з-за небасхілу караблі, усё роўна як з дна марскога.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пікі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
Зніжацца на вялікай хуткасці і амаль вертыкальна (аб самалёце). Цяжкія самалёты хвалямі наплывалі на ціхае неба горада. Яны рэзка пікіравалі з вышыні і калацілі выбухамі зямлю.Сабаленка.
пікірава́ць, ‑ру́ю, ‑ру́еш, ‑ру́е; незак., што.
Спец. Перасаджваць маладыя расліны пры дапамозе завостранага кіёчка-пікі. Пікіраваць расаду капусты.
[Фр. piquer — калоць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Убраць што‑н. у яркія колеры, зрабіць рознакаляровым. І тады твары матросаў расцвілі такімі ўсмешкамі, што, здавалася, само сонца прарвалася праз ватную заслону свінцовых хмар і расквеціла акіян ізумрудамі і нябеснай сін[ню].Лынькоў.Рознакаляровыя ракеты расквецяць неба гіганцкімі букетамі...Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)