падняво́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Залежны, падначалены; прыгнечаны. [Маці] вяла.. [Яна] за руку ў царкву і там вучыла кланяцца багам, вучыла быць паднявольным. Пестрак. Там продкі паднявольнай талакой На берагах адбудавалі горад. Хведаровіч.
2. Які адбываецца не па сваёй волі, прымусовы. Дакастрычніцкая творчасць Янкі Купалы — гэта бадай поўны звод паэтычных звестак аб паднявольным жыцці беларускага селяніна. Лужанін. Бярэзінская водная сістэма была створана паднявольнай працай беларускіх прыгонных сялян у 1798–1805 гадах. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыста́нішча, ‑а, н.
Месца, дзе можна прыстаць, прытуліцца, прыпыніцца; часовае жыллё. Драпеза загадаў патушыць усе пячуркі ў зямлянках, каб іх дым не выдаваў ворагу партызанскага прыстанішча. Паслядовіч. Стогнуць Бусліныя сосны: даўганосыя птахі сёлета занялі ў Грынях .. нечае шматгадовае прыстанішча. Пташнікаў. Па дарозе на горад выцягнуўся абоз у пошуках новага прыстанішча. Лобан. // перан. Пра таго (тое), хто (што) служыць аховай, абаронай. Абстрактная мара часам была адзіным прыстанішчам ад кашмараў жыцця. Перкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
старэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
1. Станавіцца старым або больш старым. Аміля ж пасля гэтых другіх родаў пачала хварэць і шпарка старэць. Чорны. Матруна да дзяцей у горад паехала. Хату прадае, а купцоў не знаходзіцца. Так і старэе хата. Паўлаў.
2. Станавіцца ўстарэлым. Лепшае з тае творчае спадчыны, якую пакінуў Андрэй Александровіч, не старэе. Звонак.
3. Спец. Мяняць свае ўласцівасці пад уздзеяннем розных фізіка-хімічных умоў. Гума старэе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стра́ціцца, страчуся, страцішся, страціцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Згубіцца, знікнуць. Здароўе страцілася. □ А тут яшчэ здарыўся выпадак адзін, праз які страцілася ў Міколкі ўсякая вера ў дзедаву храбрасць. Лынькоў. Можна было думаць, што ўжо скора вечар, а можа толькі і першая раніца. Адчуванне часу страцілася зусім. Чорны.
2. Патраціцца, растраціцца. [Маці:] — Тады хацела ў горад паехаць, праз яе [Надзю] страціліся, дык, мусіць, і не хоча зараз казаць нічога... Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гарадзі́ць ’гарадзіць’ (БРС, Шат., Касп., Бяльк.). Рус. городи́ть, укр. городи́ти, польск. grodzić, чэш. hraditi, балг. градя́, серб.-харв. гра́дити, ст.-сл. градити. Прасл. *gorditi ’будаваць, гарадзіць, ствараць і да т. п.’, дзеяслоў на ‑iti, утвораны ад прасл. *gordъ ’горад і да т. п.’ Аб гарадзіць < *gorditi гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 35 (дзе дэталёва прыводзіцца параўнальны матэрыял з усіх слав. моў). Ад гарадзі́ць утворана суфіксам ‑ба гарадзьба́ ’будаванне агароджы’ (БРС, Шат., Касп.). Але гэта слова, здаецца, не з’яўляецца вытворным прама на бел. глебе, а паходзіць з прасл. *gordьba (з адпаведнымі паралелямі ў іншых слав. мовах). Гл. Трубачоў, там жа, 38. Уласна бел. з’яўляецца гарадзьбі́к ’чалавек, які робіць агароджу’ (Бяльк.). У пераносным сэнсе ўсх.-слав. *goroditi ўжывалася і ў фразеалагічных зваротах (’гаварыць бяссэнснае, глупства’). Гл. Шанскі, 1, Г, 139–140.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
налі́чваць
1. zählen vt, áufzählen vt;
го́рад налі́чвае сто ты́сяч жыхаро́ў die Stadt zählt húnderttáusend Éinwohner;
2. бухг zúschlagen* vt, dazúrechnen vt;
налі́чваць працэ́нты на капіта́л die Zínsen zum Kapitál schlágen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Trümmer
pl абло́мкі; руі́ны
in ~ géhen* — разбі́цца, ру́шыцца
in ~ schlágen* — разбіва́ць на дро́бныя кава́лкі; разруша́ць, ператвара́ць у руі́ны
die Stadt sank in ~n — го́рад ператварыўся ў руі́ны
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
rzeka
rzek|a
ж. рака;
w dół ~i — уніз па рацэ;
w górę ~i — уверх па рацэ;
miasto leży nad ~ą — горад ляжыць над ракою (ля ракі)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
stricken
[ˈstrɪkən]
1.
adj.
пара́нены; прыбі́ты, прыгно́блены
terror-stricken — ахо́плены стра́хам
stricken by wounds — пара́нены
stricken by disease — зва́лены хваро́бай
stricken by trouble — у бядзе́
the fire-stricken city — го́рад, які пацярпе́ў ад пажа́ру
2.
v., p.p. of strike
•
- stricken in years
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
облете́ть сов., в разн. знач. абляце́ць; (летая, побывать всюду, во многих местах — ещё) аблята́ць, аблётаць; (осыпаться — ещё) апа́сці, мног. паапада́ць;
облете́ть вокру́г Ми́нска абляце́ць вако́л Мі́нска;
слух облете́л весь го́род чу́тка абляце́ла ўвесь го́рад;
ли́стья облете́ли лі́сце абляце́ла (апа́ла).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)