пратэ́з, ‑а, м.
Штучная частка цела (рука, нага, зубы і інш.), зробленая ўзамен страчанай прыроднай. [Вадзім] падпісваў.. свой апошні зборнічак. Падпісваў левай рукой — на правай замест кісці быў пратэз. Мехаў.
[Ад грэч. próthesis — дадатак, прыбаўка, далучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыбярэ́жжа, ‑а, н.
Прыбярэжная паласа зямлі. І, нягледзячы на тое, што час для купання быў заранні,.. настаўнікі з вялікай прыемнасцю выкупаліся, папесціўшы голае цела на гарачым пяску прыбярэжжа. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трахе́я, ‑і, ж.
Спец.
1. Дыхальнае горла.
2. толькі мн. (трахе́і, ‑яў). У членістаногіх — дыхальныя трубкі, якія адкрываюцца на паверхні цела.
3. толькі мн. (трахе́і, ‑яў). Сасуды ў раслін.
[Грэч. trachéia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цеплаадда́ча, ‑ы, ж.
Спец.
1. Цеплаабмен паміж паверхняй цела і акаляючым асяроддзем.
2. У фізіялогіі — вылучэнне жывёльным арганізмам цёпла ты, якая ўтвараецца ў працэсе яго жыццядзейнасці, у акаляючае асяроддзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зачапі́цца, -чаплю́ся, -чэ́пішся, -чэ́піцца; зак.
1. чым, за што. Закрануўшы што-н., страціць магчымасць рухацца; закрануць сабой, якой-н. часткай цела ці адзення за што-н.
Воз зачапіўся за пень.
З. рукавом за дрот.
2. Ухапіцца, учапіцца (разм.).
З. рукамі за сук.
|| незак. зачапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і зачэ́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ахаладзі́цца, -ладжу́ся, -ло́дзішся, -ло́дзіцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць халодным, халаднаватым, астыць.
Вада ў моры ахаладзілася.
2. Ахаладзіць сябе, сваё цела на паветры.
3. перан. Стаць абыякавым, спакойным, стрыманым у пачуццях.
|| незак. ахало́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца і ахаладжа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. ахаладжэ́нне, -я, н. і ахало́джванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ма́лпа, -ы, мн. -ы, малп і -аў, ж.
1. Млекакормячая жывёліна атрада прыматаў, якая па будове цела з’яўляецца самай блізкай да чалавека.
Шыраканосыя малпы.
2. перан. Пра чалавека, які крыўляецца (разм.).
|| памянш. ма́лпачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. ма́лпавы, -ая, -ае і ма́лпін, -а.
Малпавы запаведнік.
Малпіна футра.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прылі́пнуць, -ну, -неш, -не; -іп, -іпла; -ні́; зак.
1. да чаго. Моцна прыстаць (пра што-н. ліпкае або да чаго-н. ліпкага).
Кашуля прыліпла да потнага цела.
2. перан. Тое, што і прыстаць (у 3 і 4 знач.; разм.).
Прыліпла са сваімі распытваннямі.
Прыліп нейкі дзіўны спадарожнік.
|| незак. прыліпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сагрэ́цца, -грэ́юся, -грэ́ешся, -грэ́ецца; зак.
1. Сагрэць сябе, сваё цела.
С. ў хаце ля печы.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць гарачым, цёплым; нагрэцца.
Вада ў печы сагрэлася.
3. перан. Падабрэць ад добрых, сардэчных слоў, адносін.
Ад добрай парады сагрэлася душа.
|| незак. саграва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. саграва́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
няме́ць
1. stumm wérden, verstúmmen vi (s); die Spráche verlíeren* (траціць здольнасць гаварыць, мову);
2. (пра цела) erstárren vi (s), starr [gefühllos] wérden, ábsterben* vi (s)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)