про́сьба, ‑ы, ж.

Зварот да каго‑н. з заклікам задаволіць якія‑н. патрэбы, жаданні. Просьбу дзяўчыны з політэхнічнага інстытута.. перадаць прывітанне Паходню я выканаў у першы ж вечар. Хадкевіч. [Кацярына:] Павесьце яго, пане, на клёне перад акном нашай хаты. [Пан Яндрыхоўскі:] Гэту просьбу я з прыемнасцю выканаю. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хуліга́нства, ‑а, н.

Грубае парушэнне правіл грамадскага парадку, якое выражае яўную непавагу да грамадства, да годнасці чалавека; крайняе бясчынства. З’явіўся ў вёсцы і першы паліцэйскі. Гэта быў .. Міцька Заяц, які да вайны паспрабаваў не адну спецыяльнасць і адусюль яго выганялі за п’янкі і хуліганства. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Адзі́н, ст.-рус. одинъ, рус. один, укр. один, чэш. jeden, славац. jeden, польск. jeden, в.-луж. jedyn, н.-луж. jaden, ст.-слав. ѥдинъ, балг. един, макед. еден, серб.-харв. јѐдан, славен. eden. Прасл. edinъ < ed‑inъ, у якім першы кампанент той жа, што і ў рус. едва і інш., лац. ecce ’вунь’ (і.-е. заім. e‑). Гл. Бругман, IF, 23, 310; Бернекер, 1, 262; Мікала, Ursl. Gr., 3, 56 (параўн., аднак, Пізані, Paideia, 8, 2, 111); або ідэнтычны ст.-інд. ādíḥ. Гл. Ван–Вейк, IF, 30, 384, супраць Бернекер, там жа, 263, Гуер, Slavia, 2, 560; другі кампанент параўноўваецца з гоц. ains, лац. ūnus (< *oinos) і інш. Гл. Мейе, MSL, 14, 348; Бернекер, там жа, 262. Вайян (WS, 7, 4, 342) выводзіць jedinъ з *jedь — jinъ, прычым першы кампанент да с.-балг. еде кой такі ці такі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

во́пыт, -у, М -пыце, мн. -ы, -аў, м.

1. Адлюстраванне ў свядомасці людзей законаў аб’ектыўнага свету і грамадскай практыкі, атрыманае ў выніку іх актыўнага практычнага пазнання.

Пачуццёвы в.

2. Сукупнасць ведаў і практычна засвоеных звычак.

Жыццёвы в.

В. будаўніцтва.

3. Узнаўленне якой-н. з’явы эксперыментальным шляхам, стварэнне чаго-н. новага ў пэўных умовах з мэтай даследавання, выпрабавання.

Хімічныя вопыты.

Вопыты калекцыянераў.

4. Спроба ажыццявіць што-н., пробнае ажыццяўленне чаго-н.

Першы в. маладога пісьменніка.

|| прым. во́пытны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

снег, -у, М сне́зе, мн. снягі́, -о́ў, м.

Атмасферныя ападкі ў выглядзе крышталікаў лёду, а таксама суцэльная маса такіх ападкаў, што пакрывае зямлю.

Выпаў першы с.

○

Вечныя снягі — снег на вяршынях высокіх гор.

◊

Патрэбен як леташні снег — зусім не патрэбен (разм., неадабр.).

Як снег на галаву — раптоўна, нечакана (разм.).

|| памянш. сняжо́к, -жку́, м.

|| прым. снегавы́, -а́я, -о́е і сне́жны, -ая, -ае.

Снегавая хатка (зробленая са снегу). Снегавая нагрузка (нагрузка на будынкі, якую стварае снежнае покрыва). Снежныя заносы.

Снежная белізна (падобная на снег).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Vórstufe

f -, -n

1) (zu D) пе́ршая ступе́нь, папярэ́дні эта́п (чаго-н.), пе́ршы крок (на шляху чаго-н.)

2) першапачатко́вае навуча́нне

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Ánblick

m -s, -e

1) по́зірк, по́гляд

2) від, відо́вішча

beim érsten ~ — на пе́ршы по́гляд

éinen schönen ~ bíeten* — дава́ць цудо́ўнае відо́вішча

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

А́там. Інтэрнацыянальнае слова. У беларускай мове з пачатку XX ст. (Гіст. лекс., 252) праз рускую (Крукоўскі, Уплыў, 89), дзе з пач. XVIII ст. Канчатковая крыніца грэч. ἄτομος ’непадзельны’, адкуль у лацінскую і заходнееўрапейскія мовы; першы зафіксаваны рускі прыклад — у перакладзе з лацінскай. Наяўнасць рускай і ўкраінскай калек несекомое (Біржакава, Очерки, 157) указвае на магчымасць грэчаскай мовы як першакрыніцы запазычання для ўсходнеславянскіх моў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Напе́рва ’спачатку’ (в.-дзвін., Шатал.), на́перва (наперво) ’тс’ (Нас.). Са спалучэння на і *перво, він. скл. н. р. ад лічэбніка *рыоъ, відаць, спачатку ў складзе сінтагмы тыпу *na рыьо vermę ’першапачаткова’, з якой ў выніку страты апошняга элемента ^семантычная кандэнсацыя) узнікла канструкцыя, што пазней ператварылася ў прыслоўе. Параўн. ідэнтычнае па структуры напёршо ’перш-наперш’ (лях., Сл. ПЗБ) ад першы (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Патрэ́п’е, патрэпле, патрапце, патріпʼя, патрэпʼя, питрупя ’пачассе, ачоскі, горшы гатунак ільну, канапель, які адыходзіць пры трапанні’ (Янк. 2, Юрч., Бяльк., Сл. ПЗБ, Мат. Гом., Мат. Маг.; КЭС, лаг.; ушац., КЭС; паўн.-усх., КЭС, бялын., Янк. 3.), ’першы ачос ільну’ (Касп.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑ьje ад патрапаць (Борысь, Prefiks., 33). Параўн. таксама патрапкі (гл.). Сюды ж патрапляй (пра нітку), ’недабраякасны’ (светлаг., Мат. Гом.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)