Verbum

анлайнавы слоўнік

АПАЛІНЭ́Р (Apollinaire) Гіём

(сапр. Вільгельм Апалінарый Кастравіцкі; 26.8.1880, Рым — 9.11.1918),

французскі паэт. Кастравіцкія паходзілі з Беларусі (з гэтага роду К.Каганец). Іх маёнтак Дарашковічы (каля Навагрудка) канфіскаваны пасля паўстання 1863—64. Дзед Апалінэра эмігрыраваў у Італію, там прайшло дзяцінства і юнацтва паэта. З 1899 Апалінэр у Парыжы. Удзельнік 1-й сусв. вайны. Літ. дзейнасць пачаў у 1901. У многіх творах адчуваецца духоўная сувязь з Расіяй, Польшчай, інш. слав. краінамі (верш «Адказ запарожскіх казакоў канстанцінопальскаму султану», раман «Жанчына ў крэсле», апавяданне «Сустрэча ў Празе»). Большасць твораў апублікавана пасмяротна. Пры жыцці выйшлі цыкл афарыстычных чатырохрадкоўяў «Бестыярый, ці Картэж Арфея» (1911), зб-кі «Алкаголь. Вершы 1898—1913» (1913), «Каліграмы. Вершы Вайны і Міру» (1918). Творчасць Апалінэра не пазбаўлена фармаліст. эксперыментаў (паасобныя вершы; буфонная п’еса «Грудзі Тырэзія», 1918; раман «Жанчына», 1920), падхопленых дадаістамі і сюррэалістамі. На бел. мову творы Апалінэра перакладала Э.Агняцвет (зб. «Зямны акіян», 1973).

Тв.:

Рус. пер. — Избранная лирика. М., 1985.

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

напаўмёртвы, ‑ая, ‑ае.

1. Блізкі да смерці; напаўжывы. Напаўмёртвы чалавек. // перан. Амаль бязлюдны, пусты. Напаўмёртвая вуліца. // Часткова засохлы, завялы (пра расліны). Напаўмёртвае дрэва.

2. перан. Які страціў сілы ад якіх‑н. перажыванняў. Напаўмёртвая ад страху жанчына.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жняя́, ‑і́; мн. жне́і (з ліч. 2, 3, 4 жняі́), жней; ж.

Жанчына, якая жне ўручную сярпом. Сцяною стаяла спелае жыта, поўныя каласы хіліліся ўніз, чакаючы жней. Гурскі. На калгасным полі новы Жнеі ўюць вянок. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расшмаргну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.

1. Рассунуўшы, развёўшы ў бакі, раскрыць, расцягнуць што‑н. зашморгнутае. Расшмаргнуць кісет.

2. Расцягнуць, паслабіць (вузел, пятлю). Жанчына расшмаргнула завязку, узяла з торбачкі драбок солі, лізнула, панюхала. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ця́жанька, прысл.

1. Вельмі цяжка. Цяжанька несці. □ Цяжка, цяжанька ўздыхнула Бедная жанчына. Колас.

2. безас. у знач. вык. Пра дрэнны фізічны стан, пачуцці болю, стомы і пад. [Марыля:] Ах, як жа цяжанька! Падай мне вады, Данілка. Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чырванашчо́кі, ‑ая, ‑ае.

У якога ружовыя, чырвоныя шчокі. — Панна Марына! Папрасіце вы: можа на вашу просьбу госць зверне ўвагу, — звярнулася да дзяўчыны жандарыха, чырванашчокая, дабрадушная жанчына. Колас. З класаў навыперадкі пачалі выбягаць хлапчукі, чырванашчокія, вясёлыя. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ды́гля ’высокая, худая жанчына’ (Жд. 2) Няясна. Можа, з *ды́хля (параўн. у Шат. дыхля́к ’слабасільны чалавек’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ке́пша ’тоўстая непаваротлівая жанчына’ (Сл. паўн.-зах.). З літ. Параўн. літ. kepšys ’няўмека’ (там жа, 457).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лякотка ’ляскотка’, ’балбатлівая жанчына’ (дзярж., Нар. сл.). Узнікла ў выніку кантамінацыі слоў ляскотка і яката́ць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

nowicjuszka

ж.

1. навічок (жанчына); студ. жарг. студэнтка-першакурсніца;

2. царк. паслушніца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)