Сціхамі́р ’супакой, заспакаенне’ (Нік. Старцы, Юрч. Вытв.), сціхамі́рые ’тс’ (Юрч. Вытв.), сюды ж сціхамі́рны ’смірны, рахманы’ (Нас.), сціхамі́рыцца ’супакоіцца, суцішыцца’ (Касп., Бяльк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ, ТСБМ, Некр. і Байк.). Складаныя словы, гл. сціх 1 і мір 1; Карскі (2–3, 100) мяркуе пра азначальны характар сувязі паміж першай і другой часткамі. Гл. ціхамірʼе, ціхамірны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фармірава́цца несов.
1. в разн. знач. формирова́ться;
хара́ктар ~ру́ецца пад уплы́вам навако́льнага асяро́ддзя — хара́ктер формиру́ется под влия́нием окружа́ющей среды́;
дзяўчы́на то́лькі пачала́ ф. — де́вушка то́лько начала́ формирова́ться;
полк ~ва́ўся до́ўга — полк формирова́лся до́лго;
2. страд. формирова́ться; см. фармірава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
даміна́нта
(лац. dominans, -ntis = пануючы)
1) дамінуючая ідэя, асноўная прымета або важнейшая састаўная частка чаго-н.;
2) пераважная сістэма нервовых цэнтраў, якая вызначае характар рэакцыі арганізма на раздражняльнікі;
3) муз. пятая ступень дыятанічнай гамы, а таксама акорд, пабудаваны на гэтай ступені гукараду.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ку́хня
(польск. kuchnia < чэш. kuchyne < ст.-в.-ням. kuchina, ад лац. coqùina)
1) памяшканне з печчу або плітой для гатавання ежы;
2) падбор страў, характар ежы (напр. малочная к., беларуская к.);
3) перан. скрыты, закулісны бок якой-н. дзейнасці (напр. дыпламатычная к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Жабе́ніцца ’ўпірацца, калі просяць’ (Бяльк.), ’раздумваць’ (Жд. 3), жабіня́ць, жабіня́цца ’ўпірацца’ (Бяльк.). Параўн. літ. дыял. zabainioti ’блытаць’, лат. zabelêt ’не даваць ад нуднасці ўстрымлівацца’, што дазваляе лічыць бел. жабеніцца запазычаннем з літ. Калі ўлічыць славесны характар «упірання» ці роздуму, магчыма звязваць з жабанець (гл.). Іншае тлумачэнне — праз сувязь з жа́біцца ’моршчыцца’ ці ’перагінацца’, адкуль магчыма развіццё значэння ’ламацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карта́вы ’чалавек з невыразнай гаворкай’ (КЭС, лаг.), рус. картавый. Калі рэканструяваць гэты прыметнік як kъrtavъ (Фасмер, 2, 203), то беларускую і рускую лексемы трэба разглядаць як запазычанне з польскай мовы, але польская крыніца не засведчана. Балг. крътѣние ’віск’ з усходнеславянскімі лексемамі звязвае толькі яе гукапераймальны характар. Далейшае этымалагізаванне зусім ненадзейнае (гл. Фасмер, 2, 203; Слаўскі, 2, 72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пія́вы ’працавіты’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Параўноўваюць літ. pyti ’размакаць (пра зямлю), станавіцца мяккім (пра характар)’; papijęs ’добры, мяккі, які ўвесь аддаецца працы, дабрыні і г. д.’ (Грынавяцкене, тамсама, 3, 527), што не пераконвае; хутчэй, з пілявы ’рухавы’ (гл.), да піліць 2, параўн. польск. pilać ’дбаць’, варыянт pilić ’старацца, дбаць’, што звязана з pilny ’старанны’ (Банькоўскі, 2, 579), гл. пільны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ілжа́ ’няпраўда, выдумка, хлусня’ (ТСБМ). Рус. ложь, укр. лжа, польск. łeż, уст. і дыял. łga, в.-луж. łža, н.-луж. łdža, чэш., славац. lež, славен. laž, серб.-харв. ла̑ж, балг. лъжа́, макед. лага, ст.-слав., ст.-рус. лъжь, лъжа, ст.-бел. лож, лжя. І‑ мае пратэтычны характар. Прасл. *lъgja ўтворана ад дзеяслова *lъgati (гл. ілгаць) з суф. ‑j‑a.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
steel
[sti:l]
1.
n.
1) ста́ль f.
2) рэч са ста́лі
3) Figur. як сталь
nerves of steel — жале́зныя нэ́рвы
2.
adj.
стальны́, сталёвы, са ста́лі
3.
v.t.
1) пакрыва́ць ста́льлю
2) Figur. гартава́ць (сі́лу, хара́ктар)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
мя́гкий в разн. знач. мя́ккі;
мя́гкий материа́л мя́ккі матэрыя́л;
мя́гкий свет мя́ккае святло́;
мя́гкий го́лос мя́ккі го́лас;
мя́гкие движе́ния мя́ккія ру́хі;
мя́гкая вода́ мя́ккая вада́;
мя́гкий хара́ктер мя́ккі хара́ктар;
мя́гкие согла́сные лингв. мя́ккія зы́чныя;
мя́гкий знак мя́ккі знак;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)